Monopolioa, Lehia Perfektua, Langabezia eta Oligopolioa: Ekonomia Kontzeptuak

Monopolioa

Monopolioa merkatu-egitura bat da, non enpresa bakar batek asetzen duen eskari osoa eta erabateko ahalmena duen erabakitzeko zenbat ekoitziko duen eta zer preziotan.

Monopolioan Merkatuan Sartzeko Hesi Bereziak

• Baliabide bat eskuratzeko esklusiba izatea: Enpresa batek ekoizpen-faktore bat kontrolatzen badu, berak bakarrik eskaini ahal izango du produktu edo zerbitzu hori.
• Lege-eskubideak izatea:
  • Patenteak (pribatua): Lege-babesa lortzeko formula bat da. Asmakizuna egin duenari aitortzen zaio hura esklusiban ustiatzeko eskubidea (Copyright-ekin gertatzen dena).
  • Administrazio-emakidak (publikoa): Hauen bidez, sektore publikoak enpresa bati lagatzen dio eskubide horren ustiaketa aldi baterako.
• Emandako zerbitzuaren ezaugarriak: Ez da komeni merkatu berean enpresa bat baino gehiago aritzea.
• Kostu-abantailak: Enpresa batek lehiakideek baino kostu txikiagoan ekoizten badu, merkatuan nagusituko da.

Lehia Perfektuko Merkatua

Adibidez, burtsa.

• Enpresa asko: Ekoizle eta enpresa asko etekinak daudenean sartzen dira merkatuan.
• Produktu desberdintzerik gabeko merkatua: Ekoizle batetik bestera ez da alderik egoten.
• Sartzeko eta irtetzeko askatasuna: Ez dago lege-mugarik, ekoizteko inbertsio txikiak, irteteko kostuak txikiak.
• Prezio-gardentasuna: Salmenta-prezioari buruzko informazio guztia dute.
• Enpresa prezio-onartzaileak: Eskaintza eta eskariaren funtzionamendu askearen arabera finkatzen dira prezioak.
• Lehia handia: Enpresak prezioan lehiatzen dira eta kostuak murrizten saiatzen dira.

Langabezi Motak

Urte Sasoikoa

Adibidez: Zarautzen udan gehiago.

• Deskribapena: Jarduera batzuek urte-sasoi batzuetan bakarrik behar dute eskulana.
• Zuzentze-neurriak: Ekoizpen-egitura dibertsifikatzea.

Ziklikoa edo Koiunturazkoa

• Deskribapena: Hedaldiak eta atzeraldiak izaten dira ekonomian.
• Zuzentze-neurriak: Sektore publikoa ziklo ekonomikoen arteko trantsizioa arintzen saiatzen da (gobernuari laguntza eskatuz, lanpostuak sortuz).

Frikzionala

• Deskribapena: Pertsonak beren borondatez langabezian egotea.
• Zuzentze-neurriak: Laneko bitartekaritzaren merkatua hobetzea (Lanbide, SEPE, ABLEak, giza baliabideen aholkularitzak, etab.).

Egiturazkoa

• Deskribapena: Lan-eskaintza eta langileek eskatzen duten lana guztiz bat ez etortzea. Kezka handiena sortzen du, denboran iraun egiten du eta.
• Zuzentze-neurriak: Aldaketa teknologikoarekin lotuta dago (jendea ez dago prest teknologia horietarako).

Oligopolioa

• Enpresa gutxi: Merkatu-kuota osoa enpresa gutxi batzuen artean banatzen da. Enpresa horietako baten merkataritza-politikak eragin handia du gainerako enpresetan.
• Merkatu homogeneoa: Produktuak behar bera asetzeaz gain, trukagarriak dira (ordezko produktu perfektua).
• Kapital-inbertsio handiak: Ondasunak eta zerbitzuak ekoizteko behar diren inbertsioak eta teknologiak handiak dira. Hauek enpresa handien esku daude.