Monero erreinua

BOST ERREINUAK

Gaur Egun, munduan gutxienez hiru milioi espezie desberdin ezagutzen dira. Hala eta

guztiz Ere, zientzialarien ustez, orain arte ezagutzen direnak baino askoz Gehiago falta

omen Dira identifikatzeko. Identifikatzeko geratzen diren espezie ugarien Artean,

gehienak Mikroorganismoak, tamaina txikiko animalia eta landareak dira, bai Eta onddo

asko Eta ornogabe batzuk ere. Beraz, izaki bizidun asko dira oraindik Azterkizun.

Aristoteles-en Garaitik XX. Mendearen erdiraino zientzialariek organismo bizidunak Bi

erreinu Desberdinetan banatzen zituzten: Landare eta Animali Erreinuak.

Baina Hortik aurrera batzuek bakterioak eta onddoak ez zirela landareak ez Animaliak

behatu Zuten.

MONERA ERREINUA

Erreinu Honenetan biltzen diren organismoak zelulabakarrak dira eta zelula Prokariotoez

eraturik Daude. Zelula mota honek AN-ren inguruan ez du mintz nuklearrik. Oso Egitura

sinplea Dute eta tamaina txikia izaten dute. Lurrean dauden izaki bizidunik Ugarienak

dira. Erreinu honek izaki bizidunik bakunenak hartzen ditu bere baitan: Bakterioak eta

Zianobakterioak.

BAKTERIOAKizaki Zelulabakarrak hartzen ditu bere baitan:

mikra Ingurukoak izaten dira. Nonahi bizi dira: itsasoan, ibaietako, Aintziretako eta

urmaeletako Ur gezatan, lurrean, airean eta baita animalia batzuen digestio Aparatuan

ere.

Bakterio Gehienak heterotrofoak dira eta habitatean aurkitutako materia Organikoaren

hondarrak Jaten dituzte.
Beste batzuk, berriz, autotrofoak dira, eta beren Elikagaiak

sortzen Dituzte. Bakterioa hazi egiten da, bere DNA bikoiztu egiten

du Eta gero bi bakterioetan bereizten da gemazio prozesuaren bidez.

Bakterio Batzuek infekzioak tratatzeko substantziak ekoizten dituzte: Antibiotikoak

ZIANOBAKTERIOAK

Autotrofoak Dira eta Eguzkiaren argiaz baliatuta, beren elikagaiak sortzen Dituzte.

Itsasoan, Urmaeletan eta lur hezetan egoten dira, eta sarritan koloniak eratzen Dituzte,

elkarren Berdin-berdinak diren zelula multzoak, alegia.

PROTOKTISTA ERREINUA

Erreinu Honetan biltzen diren organismoak zelula eukariotoez eraturik daude

(kromatina, Gunearen barneko materiala, mintz baten barnean dago eta zelula bakar

batez Edo gutxi batzuez osatutako izaki bizidunak dira. Oso izaki Desberdinak hartzen

ditu Bere baitan: Algak eta Protozooak)

PROTOZOOAK

Izaki Zelulabakarrak dira, zelula eukariotoak dituzte eta materia Organikoaren

hondarrak Edo beste izaki zelulabakar batzuk jaten dituzte (heterotrofoak).

Milaka Protozoo espezie daude: gehienak bizi askea dute eta itsasoan eta ur Gezatan bizi

dira Eta bakterioak baino askoz handiagoak dira: paramezioek, adibidez, Milimetro

hamarrena Izaten dute (begi hutsez ere ikus daitezke).

Protozooak Oso aktiboak dira, eta zeluletan dituzten atal berezi batzuen bidez (zilioak etaflageloak) higitzen dira.

Hogei Protozoo inguruk soiliksortzen dizkigute gaixotasunakgizakioi. Horietako batzuek

Ugalketa Asexuala eta sexuala aurkezten dute. Azken honetan zigotoak espora

erresistente Eta pareta sendo itxura hartzen du lehorte eta hotz garaietan.

ALGAK

Bi Motatako algak daude: zelulabakarrak eta zelulanitzak. Ez batzuek eta Ez besteek ez dute egiazko ehunik. Izaki autotrofoak dira eta Landareek bezalaxe ( fotosintesiaren

bidez, Kloroplastoak dituzte eta) sortzen dituzte elikagaiak. Era askotako Algak daude.

Zelulabakarrak Mikroskopikoak dira; zelulanitzak, berriz, handiak. Uretan bizi dira, Bai

itsasoko Ur gazitan eta baita ur gezatan ere. Hala ere badira lurzoruan edo Zuhaitzen

azalean Bizi diren algak ere. Nahiz eta alga gehienen bizia askea den, alga Batzuk

itsasoko Ornogabeen zelulen barruan bizi dira sinbiosian (belakietan, Koraletan…).

Lehorreko Algen artean ere hainbat sinbiosi daude: esate baterako onddoekin: Likenak.

Alga Makroskopikoak hiru taldetan banatzen dira: Alga berdeak (uste da Horietatik eboluzionatu zutela landareek), Alga arreak eta Alga Gorriak. Oso errez

bereizten Dira koloreari esker. Kolore pigmentu berezien eta klorofilaren

araberakoa Da.

FUNGI ERREINUA

Erreinu Honek biltzen dituen izaki bizidunak eukariotoak dira. Gehien-gehienak

zelulanitzak Dira eta ez dute ehunik. Denek beste izaki bizidun batzuen hondarrak Jaten

dituzte, Hau da, heterotrofoak dira. Onddo gehienak sexu bidez zein asexualki Ugaltzen

dira, Eta askotan txandakatzen dira

Zelulek Kitina molekulaz osatutako zelula-pareta dute. Kitina zelula-paretari Esker.

Zelula Sendoagoa eta trinkoagoa da, eta onddoa giro gordinagoan bizi Daiteke, hezetasungutxiagorekin. Onddo gehienak, ozeanoetan, ibaietan Eta aintziretan bizi dira, edolehorreko ingurune hezeetan.Onddoak, Bakterioekin batera, materia organikoaren deskonposatzaile nagusiak Dira. Gizakion ikuspuntutik, zenbait onddo oso kaltegarriak dira: Laboreak, elikagaiak, etxebizitzak, arropak eta abar hondatzen Dituzte, eta batzuek gizakiak ere kaltetzen dituzte

LANDARE ERREINUA

Landare Erreinuan sartzen diren izaki guztiak zelulanitzak dira; eukariotoak, Beraz.

Eguzkia Da horien energi iturria eta Lurretik hartzen duten materia Inorganikoaz

elikatzen Dira. Mota askotako landareak daude.

Goroldioak Landare primitiboak dira. Lehorrean hazten dira, nahiz eta uraren Mende bizi diren, eta horregatik, beren habitata oso leku hezeetara Mugatzen da. Antzina, uretako landareek lehorrera irteteko egin Zituzten ekinaldietako askok porrot egin zuten eta goroldioak dira Lehorrera erabat moldatu ez zirenetako eredu bat. Uretatik irten Zirenean, landareek egitura jakin batzuen jabe egin behar izan zuten,

lurrean Zutik mantentzeko; antzinako landare horien artean dira Iratzeak. Hauek,

lurrean Zutik mantentzeko gai izateaz gain, altuera dezente ere hartzen dute. Iratzeak

goroldioak Baino hobeto moldatu ziren lehorrera eta gehiago hedatu eta garatu Ziren.

Baina Iratzeek uraren mende segitzen dute ugaltzeko. Uretatik kanpora Ugaltzeko gai izan ziren landareak; hau da, beren ugalketa uretako Inguruneetatik askatu zuten landareak lehorrean hedatu eta ingurune Berrietara moldatzeko gai izan ziren; landare horiek haziak eta Loreak dauzkatenak dira.

ANIMALI ERREINUA

Metazooen Izen arrunta animalia da. Enbrioietatik abiatuta garaturiko bizidun

plurizelular Holozoikoak dira; gametoak ez dira inoiz egitura zelulabakarretan Sortzen,

organo Sexual plurizelularretan baizik. Ehun eta organoetan antolaturik Egoteagatik

bereizten Da metazooen egitura; beraz, ez lirateke plurizelular terminoz Izendatu behar,

zelulanitzetatik Haranzkoak baitira.

Animali Gehienek hurrengo ezaugarriak dituzte:

- Higitzeko ahalmena eta horrela elikagaiak bila ditzakete. Substratu Finko bati

itsatsita Bizi diren animaliei dagokionez, zilio edo flagelo higigarriak Dituzten zelulak

harrapakinak Antzemateko

- Erlazio sistema konplexua dute (zelula sentsorialak, , zentzumen Organoak, nerbio

sistema…) Eta horren bidez inguruan ematen diren aldaketak antzeman eta behar

adinako Erreakzioak sortzen dituzte sumatutako estimuluari erantzuteko

- Zelula bakoitzaren eta guztien nutrizioa bermatzeko zenbait sistema Eta aparatu

dituzte:

o Digestio aparatua

o Arnas sistema

o Iraitz aparatua

o Barne bitarteko zirkulatzialea

Animalien Sexu bidezko ugalketa da, baina organismorik primitiboenen sexu Bidezko

ugalketa Zein asexuala izan daitekeen. Lehorreko espezieak: barne ernalketa. Uretako

espezieak: Kanpo ernalketa.

Filum Inportanteenak hauexek dira: Poriferoak, Knidarioak, Moluskuak, Anelidoak,

Artropodoak, Ekinodermatuak eta Kordatuak.