Mitosia

1. (2 p.)   2.Irudian prozesu biologiko zehatz baten kromosomen portaera islatzen dugu. N-k, prozesuan parte hartzen duten zelulen kromosoma-kopurua adierazten du.

A) (0,5) Zein da aipatzen den prozesu hori? Aipatu horren ezaugarri nagusiak

Aipaturiko prozesua mitosia da. Hurrengoak dira

Ezaugarriak:

Zelula somatiko guztietan

Nukleoak banatze-prozesu bakarra

Zelula kumeak diploideak. (Ama zelularen klonak)

Faseak: Profase, metafase, anafase, telofase

Funtzioa zelula kopuru handitzea

b) (1p) Adieraz itzazu prozesuaren aldi desberdinak eta azaldu laburki bakoitzean gertatzen dena. Eskemen edo marrazkien laguntzaz balia zaitezke.

1. PROFASE: Hiru zuntz mota sortzen dira (Zuntz polarrak, zinetokoro zuntak eta aster zuntzak), kromatina bikoiztu eta kondentsadu egiten da, ondoren, periferian kokatu, kromatida ahizpik zinetokoro disko proteiko bana zentromero inguruan, zitoeskeletua berrantolatu (mikrotubuluek mitosian parte hartzeko, likatsuago bihurtu), zentrioloak bikoiztu (poloetan kokatu, ardatz mitotikoa sortuz), nukleo mintza zatitu eta kromosomak zitoplasmarekin kontaktuan, nukleoloa banatu, 

2. METAFASE: Kromosomen kondentsazio maximoa, kromosomak lerrokatuta,   desplazamendu hau ardatz mitotikoa osatzen duten zuntzek gidatzen dute.

3. ANAFASE: Zentromeroa bitan banatu eta kromatida bakoitza polo batera desplazatu, hori ardatz mitotikoa osatzen duten zuntzek gidatzen dute, zelula luzatu.

4. TELOFASE:
   Kromatida talde bakoitza zelula-polo batean kokatzen da eta inguruan mintza sortzen da, kromosoma talde bakoitzak kondentsazioa galdu eta kromatina bihurtu, ardatz mitotikoa desagertu, mikrotubuluak osatzen dituzten tubulina molekulak zitoplasman sakabanatu, nukleolo berriak eratu.

c) (0,5p) Azal ezazu ernamuin-zeluletan (hazi-zelulak) gertatzen den pareko beste prozesu bat, bertan kromosomei gertatzen zaiena azaltzeko, egizu 2. Irudiaren antzeko beste marrazki bat.

Mitosia da prozesu hau. Bertan, zelula diploide batetik, 2 zelula-kume diploide aterako dira, genetikoki ama zelularekiko identikoak. Horrelako prozesu antzerako bat gertatzen da gure azalean zauri bat egiterakoan, izan ere, bertako zelulak mitosia deituriko prozesua behin da berriz egingo dute ehuna berriztu eta zauria ixteko.

2. (2 p.) Irudian, zelula eukariotikoetan gertatzen den prozesu biologiko baten aldi zehatz bat adierazten da

(0,5 p) esan prozesu biologikoaren izena, baita adierazten den aldiarena ere.

Mitosia deituriko prozesua da, eta metafase deituriko aldian aurkitzen da

(0,5 p) zehaztu A,B,C eta D letren bitartez agerian uzten diren elementuak. Aipa ezazu C eta D letrek markatzen dituztenen funtzioa.

A: Zentromeroa (2 kromatiden arteko lotura puntua)

B: Ardatz mitotikoa (kromatiden lerrokatze ardatza)

C: Zuntz-polarrak (Zinetokoroari lotuta ez daudenak)

D: Zentrioloak (bikoiztuta)

(1 p) zer gertatzen da zelularen barruan aldi honetan? Zeintzuk dira adierazten denaren aurreko eta atzeko aldiak?

Aurretik profasea dago:

PROFASE: Hiru zuntz mota sortzen dira (Zuntz polarrak, zinetokoro zuntak eta aster zuntzak), kromatina bikoiztu eta kondentsatu egiten da, ondoren, periferian kokatu, kromatida ahizpik zinetokoro disko proteiko bana zentromero inguruan, zitoeskeletua berrantolatu (mikrotubuluek mitosian parte hartzeko, likatsuago bihurtu), zentrioloak bikoiztu (poloetan kokatu, ardatz mitotikoa sortuz), nukleo mintza zatitu eta kromosomak zitoplasmarekin kontaktuan, nukleoloa banatu, 

Momentuan metafasea gertatzen ari da:

METAFASE: Kromosomen kondentsazio maximoa, kromosomak lerrokatuta, desplazamendu hau ardatz mitotikoa osatzen duten zuntzek gidatzen dute.

Ondoren, anafasea eta telofasea gertatuko dira

ANAFASE: Zentromeroa bitan banatu eta kromatida bakoitza polo batera desplazatu, hori ardatz mitotikoa osatzen duten zuntzek gidatzen dute, zelula luzatu.

TELOFASE: Kromatida talde bakoitza zelula-polo batean kokatzen da eta inguruan mintza sortzen da, kromosoma talde bakoitzak kondentsazioa galdu eta kromatina bihurtu, ardatz mitotikoa desagertu, mikrotubuluak osatzen dituzten tubulina molekulak zitoplasman sakabanatu, nukleolo berriak eratu.

Azkenik, 2 zelula-kume berri lortuko ditugu, ama-zelularekiko genetikoki guztir berdinak izango direnak (diploideak).

3. (2 p.) Ondoko galderei erantzuna eman:

(1 p) Zer da mitosia? Nolako zelula motetan gertatzen da prozesu hori?

Zelula zatiketa mota bat da. Zelula somatiko guztietan gertatzen da eta zelula-kumeak amarekiko genetikoki berdinak dira, hau da, diploideak (2 kromosoma daukatenak). Prozesu honek 4 atal desberdin ditu: Profasea, metafasea, anafasea eta telofasea.

(0,5 p) Laburki deskribatu zer diren kariozinesia eta zitozinesia

Kariozinesia nukleoaren zatiketa da (mitosia eta meiosia, esaterako) eta zitozinesia, zitoplasmaren zatiketa bi zelula kume lortzeko.

(0,5 p) Mitosiaren barruan kokatu itzazu metafase eta anafase prozesuak; ondoren, deskribatu itzazu biak laburki marrazki batez baliatuz.

Metafasea (2. Atala)

Kromatinaren kondentsazio maximora heltzen da, hau da, kromosoma egituran eta kromosoma horiek ardatz mitotikoan kokatzen dira. Desplasamendu hori, ardatz mitotikoa osatzen duten zuntzen bidez egingo da.

Anafasea (3. Atala)

Kromosomaren 2 kromatidak lotzen dituen zentromeroa bitan banatuko da eta kromatida bakoitza polo batera desplazatuko da hori ardatz mitotikoa osatzen duten zuntzek gidatzen dute. Gainera, zelula luzatu egingo da.

4. (2 p.) Ondoko galderei erantzuna eman:

a)  Zer desberdintasun dago profase mitotiko baten eta I profase meiotiko baten artean? Eta anafase mitotiko baten eta I anafase meiotikoaren artean?

Profase mitotikoan kromosomen sinapsirik gertatzen, I profase meiotikoan, aldiz, bai.

Anafase mitotikoan, zentromeroak apurtu eta kromatida ahizpak bereiztu egiten dira. Aldiz, meiosiaren kasuan, kiasmak apurtu egiten dira eta kromosoma homologoak bereiztu (bakoitza 2 kromatidekin)

b) Zer da apoptosia eta zer desberdintasun du nekrosiarekin? Zer erlazio uste duzu dagoela apoptosiaren eta minbiziaren artean?

5. (2 p.) Gaur egun, zelula amak ikerketa askoren gaia dira

A) (1 p.) Zein da zelula amen eta gorputzeko gainerako zelulen arteko aldea?

Zelula somatiko guztiak mitosi bidez ugaltzen dira, beraz, genetikoki guztiz berdinak dira. Zelula sexualen kasuan, aldiz, meiosia erabiltzen da eta zelula-kumeak ez dira berdinak izaten.

B) (1 p.) Zein izan liteke zelula amen erabilera?

Hondatutako ehunak konpontzeko, esaterako, zauri bat egiterako orduan eta azal berria sortzerako orduan

..

6. (2 p.) Raeliano delakoekin erlazionatuta dagoen Clonaid entrepresak lehenengo gizaki klonikoaren jaiotza iragarri du. Berri hau ez da oso fidagarria, jaioberria klona den ala ez argitzeko beharrezkoak diren frogak egiteari uko egin diotelako.

1. (1p) Nukleoaren transferentziaz baliatuz, nola egin daiteke izaki bizidun baten klonazioa? Azaldu klonazio mota hau eskemak erabiliz.

2. (0,5p) Nolako ezaugarriak agertuko lirateke klonarengan? Aipa ezazu klon naturalaren bat. Arrazoitu erantzuna.

3. (0,5p) Ezagutzen al duzu zientziaren aurrerapenen bat zelula klonatuak erabiliz egin litekeena? Aipa itzazu praktika honekin loturiko arazo etiko edo moral batzuk.

7. (2 p.) Ondoko galderei erantzuna eman:

A) (0,5p) Zer da ziklo zelularra?

Zelularen hazkuntzan dauden fase desberdinek osatzen duten prozesu bat da, bukaeran, zelula-ama 2 zelula kumetan banatu daiteke.

B) (1p) Zein aldi bereiz daitezke bertan?

Interfasea:

G1, (G0), S eta G2. 

Kariozinesia (mitosia edo meiosia): (nukleoaren arabera, desberdina zelula motaren arabera)

Profasea, metafasea, anafasea, telofasea

Zitozinesia. (mintz-plasmatikoaren banaketa)

c) (0,5p) Ondorengo esaldia egia ote den justifikatu, adibide bat jarriz: G1 aldia hasten duen zelula oro zikloaren M aldira iristen da.

Esaldi hau okerra da, izan ere, G1 aldiaren ondoren, G0 aldia dator. G0 aldian dauden zelulak ezin dira G2 aldira pasatu eta zikloa bukatu arrazoi desberdinez. Alde batetik, zatitzen ez diren zelulen kasua da, esaterako, neuronak. Beste aldetik, inguruneko bizi-baldintzak ez direlako betetzen ere izan daiteke. Bigarren kasuan aurkitzen diren zelulen bizi-baldintzak hobetzean, zikloan aurrera jarrai dezakete.

8.  (2 p.) Ondoko galderei erantzuna eman:

A) (1p) Zer adierazten digu izaki bizidun baten klonazioa esatean?

Horrek esan nahi du, klon horrek, amaren informazio genetiko guztiz berdinak daukala

b) (1p) Klonazio prozesuan egokia izango litzateke zelula-ama enbrionarioak eta zelula helduak erabiltzea? Arrazoitu zure erantzuna.

Ez, derrigorrezkoa da zelula somatikoak erabiltzea, izan ere, zelula sexualek informazio genetikoaren erdia daukate. Gainera, egiten duten sinapsia deituriko prozesuaren ondorioz, zelula-kumeak ez dira ama zelularekiko genetikoki berdinak izaten.

9. GALDERA (17 uztaila)

Beheko irudian zelula baten zatiketaren zenbait etapa ageri dira.

a. (0,5 puntu) Zer zelula-zatiketa mota da? Adierazi ea irudiak ordenatuta dauden zelula-zatiketaren faseen arabera. Hala ez bada, adierazi zein den ordena egokia.

Zatiketa hau mitosia da. Hauek dira faseak:

B Profase

D Metafase

A Anafase

C Telofase

b. (1 puntu) Deskribatu C irudian gertatzen ari diren eta ageri diren lau gauza.

Zentrioloak: Bikoiztuta daude eta zelularen 2 poloetan kokatzen dira

Ardatze mitotikoak kokatuta zeuden kromosematako kromatiden erdia alde batera joan dira eta besteak beste aldera

Asper zuntzak, zuntz polarrak eta zinetokoro zuntzak kromatidak tiratzen dituzte poloetaruntz

???

c. (0,5 puntu) Zer da, animalia-zelula ala landare-zelula? Arrazoitu erantzuna.

Animali zelula, izan ere, landareak ez daukate zentriolorik

10. GALDERA (14 uztaila)

Kosmetikaren munduan, aurpegia gaztetzeko substantziak garatzen ari dira

ingeniaritza genetikoaren bidez. Helburuetako bat ugaritze zelularra estimulatzea da; horretarako, mitosia hastera bultzatzen da. 

A) (0,5 puntu) Zer da mitosia?

Organismo eurkariotoetan, zelulak ugaltzeko daukan prozesu bat da. Horrela, ama zelula batetik, 2 zelula-kume lortzen dira, genetikoki identikoak. Prozesu honetan aldi desberdinak daude: Profasea, metafasea, anafasea eta telofasea.

B) (1 puntu) Deskriba ezazu, modu eskematikoan, mitosiaren prozesua

C) (0,5 puntu) Gerta daiteke mitosia landare-zeluletan? Arrazoitu

Ez, izan ere, mitosian zentrioloak deituriko egiturek parte hartzen dute, eta landareek ez daukate horrelako organulurik.

11. GALDERA (Ekaina 17)

Zelula amak erabiltzen dituen tratamendu berri baten bidez, miokardio-infartua izan duten

pazienteen bihotza partez birsortzea lortu da.

A) (1 puntu) Adieraz ezazu zer diren zelula amak eta nola lagundu dezaketen terapietan

Zelula amek zelula kopurua handitzeko egiten den prozesu bat da

B) (1 puntu) Zer da terapia genikoa? Azaldu ezazu, labur, nola txerta litezkeen beste

jatorri bateko geneak giza zeluletan anomaliak zuzentzeko edo gaixotasunak sortzen dituzten geneak eraldatzeko.

12. GALDERA  Meiosia(Ekaina 19)

A)  (0,75 puntu) Azaldu ezazu zer den meiosia

Meiosia zelula sexualetan (barrabila eta obuluetan) gertatzen den prozesu bat da. Prozesu honetan egiten diren 2 zatiketa desberdinen bidez, zelula diploide batetik material genetikoa erdira murrizten da, gameto haploideak sortuz. 

B)  (0,75 puntu) Deskriba itzazu meiosiaren faseak eskema edo irudi bidez

C)  (0,25 puntu) Adieraz itzazu meiosiaren ondorio genetikoak

• Meiosian zehar gertatzen den sinapsiari esker, biodibertsitatea sustatzen da, zelula-kumeen aldakortasuna bultzatuz. 

Lortzen diren gameto haploideekin, ugalketa sexuala posiblea da

Kromosoma kopurua erdira murrizten da

D)  (0,25 puntu) Azaldu itzazu laburki ugalketa sexualaren abantailak eta

Desabantailak

Abantailak:

Aldakotasun genetikoa bultzatzen da

Aldakortasunak egokitzeko erraztasunak ekartzen ditu..

Desabantailak:

2 gameto behar dira

Ar eta eme bat behar dira

13. GALDERA   Mitosia:(Ekaina 19)

A) (0,5 puntu) Azaldu ezazu zer den mitosi zelularra

Zelula eukariotoek ugaltzeko eta zelula kopurua handitzeko erabiltzen duten prozesun bat da. Prozesu horretan, ama zelula batetik, 2 zelula-kume lortzen dira, genetikoki identikoak. Prozesu honetan aldi desberdinak daude: Profasea, metafasea, anafasea eta telofasea.

B) (1 puntu) Deskriba itzazu mitosiaren faseak eskema edo irudi bidez

C) (0,5 puntu) Adieraz ezazu zer den zitozinesia eta zer ezberdintasun dauden

landare-zelulen eta animalia-zelulen artean zitozinesian.