Mitoak, Logosak eta Filosofiak: Antzinako Pentsalariak

Rómulo eta Remo Erromako sortzaileak ziren

Mitologia: munduaren jatorria, Naturaren indarra eta gizakiaren sorrera azaldu nahi dituen herri edo kultura baten historia edo mito-multzoa da.

• mitologian bi fase bereizten dira: grekoa eta erromatarra, lehenengoak grekoak izan ziren.

Mitotik Logoserako Urratsa

Antzinean ematen zituen azalpen edo mito-multzoa da mitologia. Baina geroago, mitoaren kontrako ideia bat azaldu zen: logosa.

Mitoak mundua, unibertsoa eta gizakiaren existentzia azaltzen ditu, hau gehiago oinarritzen da fantasian edo miresgarritasunean, errealitatean eta arrazoian baino.

Laster, grekoak erantzun eta konponbide berriak bilatu zizkien betiko galderei arrazoia edo logosaren bidez.

Ondoren, unibertsoan gertatzen den guztiaren azalpen arrazionala bilatu zuen, horrela sortu zen filosofia, eta horrekin pentsalari edo filosofo garrantzitsuak.

Pentsalari Edo Filosofo Garrantzitsuak

Sokrates

Hizkuntza Indoeuropearrak→ ie

Hizkuntzen jatorria eta horien arteko ahaidetasuna ezagutzeko interesa XIX. mendetik datorkigu. Franz Bopp oso famatua izan zen denbora hartan, metodo konparatiboan oinarritu zuelako ikerlana eta horrelaxe sortu zen Gramatika Konparatua: hark sanskritoa, grekoa, latina, pertsiera eta germanikoa konparatzen aritu zen eta denontzako hizkuntza bat behar zuela suposatu zuen: indoeuropearra izena eman zion, hizkuntza indoeuroparrak ez zuen testurik utzi.

Hizkuntza indoeuroparra indiatik europara joaten zen. Adar asko utzi zituen. Haien artean:

• talde italikoa: latina..

• talde grekoa

• talde zeltikoa

• talde germanikoa

Hizkuntza Erromaniakoak

• gaztelania

• gaskoia

• galiziera

• frantsesa

• italiera

• … (argazkian)

Latinetik Hizkuntza Erromaniak

Lehen, latin klasikoa eta vulgar zegoen; klasikoa idazten zena zen, eta vulgar edo arrunta, herrietan hitz egiten zena zen.

Hizkuntza erromani koak (latinetik etortzen direnak) ez dira latin klasikotik etortzen, latin arruntetik baizik.

Erromatarrak iritsi baino lehen, herrialde hauetan: iberiarrak, zeltek, galoak… hitz egiten zuten hizkuntzak, erromatarrak iristean hizkuntz guzti horiek latin arruntarekin nahastu ziren.

• gaztelaniaren eta frantsesaren ia hitz guztiak latinetik datorrela esan dezakegu.

• inperio erromatarra erortzean V. mendean (erdi aroa hastean) hizkuntza erromanikoak sortzen hasi ziren.

Literatur Klasikoa

Literatura hitza latinezko ‘littera’ → letra edo ‘littera’ → idatzia hitzetik dator.

Literatur Género Handiak

• Epika→ prosa/narratiba: taldearen osotasunari dagozkion gertaerak kantatzen ditu, ez poetaren bizitzakoak. Epopeia da adierazpide nagusia, poema narratiboa da. Trannsmisioa ahoz zen. Gaiak legendarioak eta mitologikoak ziren eta azalpen mitologiko baten bidez, unibertsoaren edo gizakiaren jatorria kontatzen digute. Poemeak formuladunak ziren eta pertsonaia beti ezagut daitezke errepikatzen den formularen bidez. Homeroren bi epopeia handiak Iliada eta Odisea izan ziren.

• Dramatika→ teatro: pertsonaia batzuen elkarrizketa zuzenaren bitartez aurkezten dira egoerak. Tragediazkoak edo komediazkoak izan zitzaketen, eta tragediakoak estatus handiagoa zuten.

• Lirika→ poesia: autorearen beraren sentimenduak, ideiak eta pentsamenduak adierazten dira.