Mikrobiologia: Forma Azelularrak, Zelularrak eta Gaixotasunak

Mikrobiologia: Oinarrizko Kontzeptuak

Forma Azelularrak

Ez dute mintz sistemarik, ARN edo ADN dute, baina ez biak batera. Parasitoak dira.

Birioideak

• Landareen agente infekziosoak dira.
• Kate bakarreko ARN zirkular labur bat dute.

Prioiak

• Partikula proteiko txikiz osatutako agente infekziosoak dira.
• Nerbio-ehuna kaltetzen dute, gaixotasun neurodegeneratibo heredagarriak sortuz (adibidez: behi eroen gaixotasuna).

Birusak

• Material genetikoa dute.
• Zelula bizien barruan ugaltzeko gaitasuna dute.
• Bizi-zikloak bi fase ditu:
  • Birioi fasea:
    • Zelulaz kanpoko fasea, metabolikoki inertea.
    • Hiru osagai: ADN edo ARN, kapsidea (=estalki proteikoa), estalki lipoproteikoa.
  • Birus fasea:
    • Zelularen barneko fasea.
    • Kapsidaren simetriaren arabera birus mota desberdinak daude.

Birusen Infekzio-Zikloak (Ugaltze-Zikloa)

• Ziklo litikoa: Birus birulentoek zelula hiltzen dute.
• Ziklo lisogenikoa: Ez du zelula hiltzen, ostalariaren zikloan sartzen da. Adibidez: erretrobirusa.

Forma Zelularrak

Mintz zelularra dute, eta ADN eta ARN batera ager daitezke.

Prokariotak (Moneroak)

• Zelulabakarrak eta nukleobakoak.

Arkeoak (Arkeobakterioak)

• Gantz-azido gabeko mintz plasmatikoa dute.
• Peptidoglukano gabeko pareta zelularra dute.
• Estremofiloak dira.

Eubakterioak (Bakterioak)

• Zelulabakarrak izan arren, koloniak eratu ditzakete.
• Autotrofoak eta heterotrofoak, aerobioak eta anaerobioak izan daitezke.
• Ugalketa asexuala, bipartizioz edo erdibiketaz.
• Peptidoglukanozko pareta zelularra dute.
• Parasexualitatea: Bakterioaren ADNaren eta gehitutakoaren arteko birkonbinazio genetikoa ematen da, aldakortasun genetikoa sortuz. Hiru modu daude:
  • Transdukzioa
  • Konjugazioa
  • Transformazioa
• Morfologia desberdinak dituzte.
• Gram-negatiboak (N₂-aren bakterioak, zianobakterioak eta enterobakterioak = hesteetako flora) edo Gram-positiboak (aktinobakterioak = lurzoruan, farmazian, industrian eta endobakterioak = laktobaziloak) izan daitezke.

Eukariotoak

• Nukleoa, hainbat kromosoma eta organulu dituzte.
• Material genetikoa lineala da, ez zirkularra.

Protistoak: Protozooak

• Zelulabakarrak, aerobikoak eta paretarik gabekoak.
• Heterotrofoak (fagotrofoak = irentsi, saprofitoak = hildako materia jan eta parasitoak).
• Ingurune hezeetan bizi dira.
• Ugalketa asexuala, zatiketaz.
• Motak: zilioforoak, euglenozooak, amebozooak eta esporozooak.

Protistoak: Algak

• Zelulabakarrak edo zelulanitzak eta aerobikoak.
• Zelulosazko pareta zelularra dute.
• Autotrofo fotosintetizatzaileak dira.
• Motak: klorofitoak eta diatomeak (silizezko estalkia dute).

Onddoak

• Aerobio edo anaerobio hartzitzaileak dira.
• Zelulabakarrak edo zelulanitzak, kitinazko paretarekin.
• Saprofitoak, parasitoak edo sinbiotikoak dira.
• Motak: askomizeteak (legamiak eta lizunak) eta mukomizeteak (azukredun elikagaietan hazten direnak, adibidez: ogiaren lizun beltza).

Mikroorganismo Patogenoak

Gaixotasun infekziosoak sortzen dituzten mikroorganismo parasitoak dira.

Birusak

• Ortomixobirusa (gripea)
• Pikornabirusa (poliomielitisa)
• Paramixobirusa (elgorria)
• Rabdobirusa (amorrua)

Bakterioak

• Mycobacterium tuberculosis (tuberkulosia)
• Clostridium tetani (tetanosa)
• Vibrio cholerae (kolera)
• Treponema pallidum (sifilisa)

Onddoak

• Trichophyton rubrum (dermatofitosia / atleta-oina)
• Candida albicans (kandidiasia)

Protozooak

• Plasmodium sp. (malaria / paludismoa)
• Trypanosoma brucei (loaren gaixotasuna)

Birulentzia

Asaldurak eragiteko gaitasuna.

Bi faktoreren menpe dago:

1. Inbaditzeko ahalmena.
2. Toxikotasuna (= toxinak sortzeko ahalmena).

Bi toxina mota daude:

• Endotoxinak: Gram-negatiboen hormetan dauden lipopolisakaridoak, ez oso toxikoak (sukarra, beherakoa...).
• Exotoxinak: Proteina disolbagarri oso toxikoak (hilgarriak). Adibidez: difteria, tetanosa...

Jardueraren arabera sailkatuta:

• Zitotoxinak: Ehunetako zelulak erasotzen dituzte entzimen bidez.
• Neurotoxinak: Nerbio-ehunean eragiten dute.
• Enterotoxinak: Hesteko mukosan eragiten dute.

Gaixotasun Infekziosoak

• Mikrobio patogenoek eragiten dituzte.
• Banako gaixoengandik banako osasuntsuengana transmititzen dira.
• Mota nagusiak: birikoak, bakterio bidezkoak, fungikoak, protozoo bidezkoak.
• Garapenean hiru faktorek parte hartzen dute:
  1. Mikrobioaren birulentzia.
  2. Ostalariaren erresistentzia.
  3. Parasito kopurua.
• Transmisio-bide nagusiak:
  1. Kontaktu zuzena: herpesa, HIESa...
  2. Airea: gripea, pneumonia, barizela...
  3. Ibilgailuak (likido, janari... bidez): kolera, A hepatitisa...
  4. Bektoreak (zizareak, maskotak...): tifusa, amorrua...