A Metodoloxía Urbanística dos CIAM e a Implementación do Plan de Ámsterdam

O Urbanismo nos CIAM e o Plan de Ámsterdam (AUP)

O urbanismo defínese como a organización da totalidade das funcións da vida colectiva, tanto na cidade como no campo. Segundo La Sarraz, "a esencia do urbanismo é ordenar as funcións".

Orixe e Contexto do Urbanismo Moderno

Como xorde o urbanismo nos CIAM (Congresos Internacionais de Arquitectura Moderna)? Observando as intervencións nos cascos históricos a finais do século XIX en Viena, París, Barcelona, entre outras cidades, e o xurdimento das cidades-xardín. Esta época caracterízase pola dualidade entre a cidade compacta e a dispersa, e pola institucionalización das Garden City. A institucionalización das Cidades-Xardín explicouse a través de congresos, como se viu na Exposición Universal en Berlín. O urbanismo estaba en fase de ser o centro de discusión en Europa, e a Carta de Atenas xorde como unha resposta a este movemento.

O Plan de Ámsterdam (AUP): Un Enfoque Pioneiro

Neste contexto, aparece o Plan de Ámsterdam (AUP). Vén precedido por Cornelius Van Eesteren, quen en 1923, xunto a Van Doesburg, escribiu "Hacia una construcción colectiva". Para poder crear o novo, necesítase un método. Non se trata de falar dun sistema obxectivo, senón de crear unha realidade de base. Analizouse a cidade histórica para obter leis estéticas, traballando só na súa superficie.

Encárgaselle o Plan de Ámsterdam a Cornelius Van Eesteren en 1928. Este plan é pioneiro, sendo a primeira vez que un plan abrangue toda a cidade. Emprégase e sistematízase un método de traballo, destacando a importancia da análise. Apróbase en 1935 e consta de dous volumes de estudo e 12 planos. Realizouse unha análise fundamental, na que participaron 2500 estudantes estudando o tráfico. O plan é unha síntese do existente máis o proposto, buscando unha síntese entre a unidade compacta-dispersa e a tradicional-xardín. Tamén inclúe unha discusión sobre tipos de vivenda, tráfico (segundo Hilberseimer) e utopías. Todo isto sintetizouse nun documento.

Os creadores do plan entenden o presente como continuación do pasado, cunha idea de transformación continua da cidade. Adoptan unha visión unitaria (ciencia-arte, función-símbolo) desde diferentes puntos de vista. Coa análise, búscase a identidade. A realidade abrangue as condicións físicas, xeográficas, a arquitectura, a sociedade, a propiedade e as formas de construír. Por outra banda, a análise debe ser flexible e acomodarse á realidade.

Principios e Estratexias do AUP

Proponse un crecemento por barrios, de 30.000 a 40.000 habitantes, autónomos na súa relación. Un barrio defínese como unha escala intermedia, con espazos aptos para a vida humana, con novos elementos e relacións (verde, canles, vías, ambiente).

Paralelamente a isto, os postulados radicais (garantir o transporte, o traballo...), tal como enuncia a Carta de Atenas, tamén están presentes. O plan, con 15 apartados, pon de manifesto a gran incultura urbanística imperante en xeral. Búscanse propostas previas que abran o camiño. Precede e serve de base para a Carta de Atenas.

É un plan científico que trata de encauzar o crecemento físico como unha ordenación de fases temporais, cun desenvolvemento gradual e equilibrios parciais. O traballo realízase por fases: nunha parte poderíase condensar todo, xa que a parte participa do todo. Independentemente de como sexa o crecemento (concentrado ou descentralizado), este debe resolverse por pezas autónomas que establezan os vínculos e se integren na estrutura xeral.

O plan asigna usos. É un plan funcionalista? Destaca funcións, pero ten a bondade de integrar os usos. Está revestido dunha gran racionalidade. A intuición é un elemento necesario para entender a cidade. O primeiro que fai o AUP é definir o ámbito de traballo, onde se desenvolven as previsións. Unha vez definido o ámbito, relaciónanse as actividades co espazo físico, vinculado á secuencia temporal (definindo elementos e o tipo de relacións).

O Plan sempre xoga con dualidades (ex. ciencia-arte). Busca a sinxeleza de plan e programa fronte á complexidade das relacións que debe ter. A busca das esencias dos elementos ten como resultado as relacións formais entre edificios e as relacións formais entre as actividades. A beleza orixínase a través do equilibrio visual dos elementos. Só se pode evolucionar desde a propia realidade, e a busca do equilibrio por contraste e xustaposición de pezas é fundamental.