Materiaren Egitura eta Loturak: Oinarrizko Printzipioak

Materiaren Egitura eta Erradiazioa

Deskarga-Hodia eta Izpiak

Deskarga-Hodia

Gas lagina hodi hutsean sartzen da. Ez da isolatzaile perfektua, bi elektrodo ditu, eta potentzia gehiago sartuz gero, argi desberdin bat sortzen da.

Kanal Izpiak

Goldsteinek deskarga-hodian beste erradiazio mota bat aurkitu zuen. Erradiazio hori anodetik ateratzen zen eta karga positiboa zuen (adibidez, hidrogeno atomo txikietan).

X Izpiak

Energia askoko erradiazio elektromagnetikoa da. Deskarga-hodian antikatodoa sartu zen, eta han izpi katodikoekin talka egiten zuen.

Ezaugarriak:

• Lodiera handiko materialak zeharkatzen dituzte.
• Kargarik gabeak dira.
• Ez dira desbideratzen eremu elektriko edo magnetikoetan.

Erradioaktibitatea

Substantziek beren kabuz erradioaktibitatea igortzen dute.

• Becquerel: Uranioa eguzkitan utzi eta plaka fotografikoan agertu zen erradiazioa aurkitu zuen.
• Curie: Torioa ere erradioaktiboa zela aurkitu zuen.

Atomo Ereduak

Thomsonen Eredua

Atomoa esfera neutro bat bezala irudikatu zuen, non karga positiboak eta elektroiak (karga negatiboak) uniformeki banatuta zeuden. Ioiak nola sortzen ziren justifikatu zuen, hau da, elektroiak galduz edo irabaziz.

Rutherforden Eredua

Egitura nuklearra proposatu zuen. Alfa izpiak xafla mehe batean proiektatu eta izpiak nola sakabanatzen ziren aztertu zuen. Izpi gehienak zuzen joaten ziren, eta gutxi batzuk desbideratu egiten ziren.

Ezin izan zuen azaldu:

• Igorpen elektrodo etena (erradiazio elektromagnetiko multzoa, eta elementu bakoitzak tarte desberdin bat markatzen zuen).
• Atomoaren egonkortasuna.

Gasen Legeak eta Disoluzioak

Gasen Legeak

Avogadroren Legea

V = k · n. Bi bolumen berdinetako substantzia bik, tenperatura eta presio konstanteetan neurtuta, molekula kopuru berdina dute. Bolumena (V) eta mol kopurua (n) zuzenki proportzionalak dira.

Boyle-Mariotteren Legea

p1 · v1 = p2 · v2. Gas baten sartu-irtenik gabe, gasaren tenperatura konstante mantentzen bada, gas honen presioa (p) eta bolumena (v) alderantziz proportzionalak dira.

Gay-Lussacen Legea

p1 / t1 = p2 / t2. Gas baten sartu-irtenik gabe, gasaren bolumena konstante mantentzen bada, gas honen presioa (p) eta tenperatura (t) zuzenki proportzionalak dira.

Daltonen Legea (Presio Partzialak)

Ptotal = p1 + p2 + p3 + ... Gas nahasketa batean, gas bakoitzaren presio partziala nahasketan dagoen gasen presio totalaren batura da.

Gas Idealen Ekuazioa

p · v = n · R · t

Disoluzioen Propietateak

Kontzentrazio Unitateak

• Molalitatea (m): m = soluto mol / disolbatzaile kg
• Frakzio Molarra (Xi): Xi = mol i / moltotal
• Molaritatea (M): M = soluto mol / disoluzio bolumena (L)

Propietate Koligatiboak

• Raoult-en Legea: Δp = pº (disolbatzaile lurrun-presioa) - p (disoluzio lurrun-presioa) = pº · Xs (solutuaren frakzio molarra)
• Igoera Ebulioskopikoa: ΔTe = Ke · m (molalitatea)
• Jaitsiera Krioskopikoa: ΔTc = Kc · m (molalitatea)
• Presio Osmotikoa: P = M · R · T

Lotura Kimikoak

Lotura Ionikoa

Ioien arteko erakarpen elektrostatikoa da. Lotura ionikoen ioiak erakartzean, hiru dimentsioko egitura ordenatua sortzen da, eta horren ondorioz solido kristalinoa da (metal + ez-metal).

Ezaugarriak:

• Urtze-puntu eta irakite-puntu altuak.
• Isolatzaile solidoak dira, baina urtuta edo disolbatuta eroaleak.
• Likido polarretan disolbatzen dira.
• Hauskorrak dira, baina gogortasun maila handikoak.

Lotura Metalikoa

Hiru dimentsioko sarea sortzen dute katioiak modu ordenatuan taldekatzen direnean, eta utzitako elektroiek elektroi-gasa sortzen dute, libreki mugitzen direnak sare ionikoaren artetik karga positiboa neutralizatuz. Solidoa da, katioien arteko elektroi-itsasoaren erakarpenaren ondorioz.

Ezaugarriak:

• Eroale oso onak dira (elektrizitatea eta beroa).
• Harikorrak eta xaflakorrak dira.
• Urtze-puntu eta irakite-puntu oso altuak dituzte.
• Distira metalikoa dute.

Lotura Kobalentea

Atomoen artean elektroiak konpartituz sortzen den lotura da (ez-metal + ez-metal).

Lotura Kobalente Polarrak

Elementu batek erakarpen handiagoa egiten du elektronegatibitate handiagoa duelako, eta elektroiak elementu horretara mugitzen dira, karga partzialak (δ- eta δ+) sortuz. Dipolo-dipolo interakzioak sortzen dira (momentu dipolarra μ ≠ 0).

Lotura Kobalente Apolarrak

Elektroiak modu berdinean konpartitzen dituzte elektronegatibitate berdina edo antzekoa dutelako (momentu dipolarra μ = 0).

Hidrogeno Lotura

Molekula polarren arteko interakzio berezi bat da, hidrogeno atomo bat oxigeno, fluor edo nitrogeno atomo batekin lotuta dagoenean sortzen dena.

Lotura Kobalenteen Ezaugarri Orokorrak:

• Urtze-puntu eta irakite-puntu oso altuak (sare kobalenteetan, adibidez diamantea).
• Urtze-puntu eta irakite-puntu baxuak (molekula kobalenteetan, adibidez ura).
• Oso eroale txarrak dira (grafitoa salbu).
• Disolbagarritasuna molekularen polaritatearen araberakoa da.