Matematikako Oinarrizko Terminoen Glosarioa (A-B)

A

Azalera

Objektu batek bi dimentsiotan okupatzen duen lekua da. Forma geometriko gehienetan, oinarria bider altuera edo luzera bider luzera bezala adieraz daiteke. Nazioarteko Unitate Sisteman (SI), metro karratutan (m²) neurtzen da.

Algoritmoa

Instrukzio edo arau multzo definitu eta ordenatua da, jarduera bat burutzea ahalbidetzen duen metodo matematikoa.

Aljebra

Matematikaren atala da, eragiketak eta erlazioak aztertzen dituena. Aritmetikaz harago doa, zenbaki, aldagai eta beste elementu abstraktu batzuen arteko eragiketak eta erlazioak landuz.

Angeluak

Jatorri edo erpin bera duten bi zuzenerdik (aldeak deituak) osatzen duten irudi geometrikoa da.

Aritmetika

Matematikako adar zahar eta oinarrizkoena da. Zenbakiekin egiten diren oinarrizko eragiketak (batuketa, kenketa, biderketa, zatiketa) aztertzen ditu. Eguneroko bizitzan etengabe erabiltzen dugu.

Abakoa

Antzinatean eta Erdi Aroan kalkuluak egiteko erabiltzen zen tresna da. Alanbreetan mugitzen diren harri edo bolatxoz osatuta dago, eta zenbakien balioa bolatxoen posizioaren arabera adierazten da.

Aldaketa Egoera

Lehen mailako problema aritmetikoak ebazteko erabiltzen den batuketa-kenketaren egoera bat da. Egoera honetan, hasierako kantitate bat dugu; denboran zehar gertakari batek kantitate hori handitu edo txikitu egiten du, eta, ondorioz, amaierako kantitate desberdin bat lortzen da.

Zenbaki Arrazionalak

Zatiki moduan (bi zenbaki osoren arteko zatidura gisa) adieraz daitekeen edozein zenbaki da.

Aldagaia

Balio desberdinak har ditzakeen magnitude edo kantitatea da, konstanteek ez bezala. Matematikan eta zientzian maiz erabiltzen den kontzeptua da, fenomeno eta ezaugarrien neurriak adierazten baititu. Normalean, hizki bakar batez adierazten da; adibidez, fisikan, espazioa (egindako ibilbidearen luzera) s ikurrarekin adierazi ohi da.

B

Bolumena

Gorputz batek espazioan hiru dimentsiotan hartzen duen lekua da. Nazioarteko Unitate Sisteman (SI), unitate nagusia metro kubikoa (m³) da. Beste unitate batzuk zentimetro kubikoa (cm³) edo kilometro kubikoa (km³) dira. Nahiz eta askotan sinonimotzat erabili, bolumena eta edukiera kontzeptu desberdinak dira.

Biderkadura

Biderketa baten emaitza da.

Bariantza

Estatistikaren arloan, datu-multzo baten edo probabilitate-banakuntza baten sakabanatzearen neurri absolutu bat da. Bariantzaren erro karratu positiboa desbideratze estandarra da, eta honek adierazten du datu bakoitza batezbesteko aritmetiko sinpletik zenbat aldentzen den, batez beste.

Batezbestekoa

Estatistikan, datu-multzo baten balio adierazgarri, zentral edo tipikoa da. Datu multzo osoa balio bakar batez laburbiltzen edo ordezkatzen du. Mota desberdinak daude, hala nola batezbesteko aritmetiko sinplea, mediana edo moda.

Biderketa

Oinarrizko eragiketa aritmetiko bat da. Bi zenbaki (biderkagaiak) erabiliz hirugarren zenbaki bat (biderkadura) lortzean datza. × ikurrarekin adierazi ohi da. Biderkadura kalkulatzeko, biderkagai bat besteak adierazten duen adina aldiz batzen da bere buruarekin.

Berretzailea

Berreketa batean, berrekizuna bere buruarekin zenbat aldiz biderkatu behar den adierazten duen zenbakia da. Adibidez, 5³ berreketan, 3 da berretzailea.

Batugaia

Batuketa batean batzen diren zenbaki edo kantitateetako bakoitza da.