Marx eta Kanten Pentsamendua: Testuinguru Historiko eta Filosofikoa

Karl Marxen Pentsamenduaren Testuingurua

Testuinguru Historiko eta Soziala: Iraultzen Garaia

XVIII. mendeko gertakizun garrantzitsuenetakoa Frantziako Iraultza izan zen. Haren oinarrizko idealak honako hauek ziren:

• Askatasuna
• Berdintasuna
• Zientzia
• Aurrerapena

Ideia liberalak nazioetan zabaldu ziren, eta nekazaritza-ekonomia batetik industria-ekonomia batera igarotzeko prozesua burutu zen. Horrek Industria Iraultza ekarri zuen, kapitalismoa sendotzearekin batera, baina baita langileen esplotazioa ere.

Iraultza liberalen garaia izan zen. Burgesia, Antzinako Erregimeneko pribilegiatuen botere politikoa lortzeko, langileekin aliatzen saiatu zen. Hala ere, industrializazioaren ondorioak eta langileen bizi-baldintza gogorrak ikusita, ilustratuen optimismoa desagertu egin zen.

Produkzio-baliabideak burgesiaren eskuetan egoteak eta desberdintasun sozialek proletalgoa bere egoeraz jabetzera bultzatu zuten. Horren ondorioz, langileen mugimenduak sortu ziren, eta, beste batzuekin batera, gizarte-egoera eraldatzearen aldeko aldarrikapenak egin zituzten.

Testuinguru Filosofikoa: Marxen Iturriak

Marxen filosofian eragin zuten hiru iturri nagusiak hauek izan ziren:

• Alemaniar filosofia dialektikoa: Hegel eta Feuerbachen pentsamendua.
• Frantziako sozialista utopikoen filosofia.
• Ingalaterrako ekonomisten teoriak: Adam Smith eta David Ricardo.

Hala ere, Marxek gogor kritikatu zituen aipatutako ordezkari nagusi eta filosofoak. Marxismoaren funtsa, «ez da mundua interpretatu behar, aldatu baizik», bere errealitatearen teoria aurrera eramateko, materialismoari eta idealismoari kritika egitea eta bere pentsamendu dialektikoa adieraztea da.

Immanuel Kanten Pentsamenduaren Testuingurua

Testuinguru Historikoa: Ilustrazioaren Argitasuna

Ingalaterrako eta Frantziako iraultzen arteko garaiari Ilustrazioa zeritzon. Hau da, gizakian zentratzen zen bizitza-ikuspegi zabal eta berri bat. XVIII. mendeko pentsalarientzat, gizadia ez zen oraindik heldutasunera iritsi, eta argitasuna behar zuen iluntasunetik ateratzeko.

Ilustrazioa arrazoimenean erabateko konfiantza izatean errotuta zegoen. Aurrerakuntza lortzeko eragile nagusiak zientzia eta hezkuntza zirela uste zuten, eta horien bidez gizakia zoriontsu izango zela pentsatzen zuten.

Garai osoan Antzinako Erregimenaren aurkako mugimendu ugari egon ziren. Nobleziaren eta goi-kleroaren pribilegioak mantentzen ziren, eta erregea estatuaren jabe bihurtzen zen. Kanten garaiko Prusian, esaterako, erregeak despotismo ilustratuaren eredu izan ziren. Hau zen haien lema: «Dena herriarentzat, baina herria gabe».

Testuinguru Filosofikoa: Kanten Eraginak

Ilustrazioaren ideiak Ingalaterratik etorri ziren, enpirista ingelesen eskutik. Joera horiek pentsalari frantziarren bitartez (Voltaire, Montesquieu, Rousseau...) iritsi ziren kontinentera, dogma guztiak zalantzan jarriz. Herriaren mugimendua ez zen nabaritu XVIII. mendearen bukaerara arte; orduan, hezkuntza zabaldu zen, eta iraultzek Ilustrazioaren ideiak bereganatu zituzten.

Kantek miresten zituen Newtonen fisika, arrazionalisten eta enpiristen obrak, eta Ilustrazioko hainbat filosoforen lanak, bereziki Rousseaurenak. Izan ere, Humek arrazionalismoaren «ametsetik» esnatu zuen, eta Rousseauk, berriz, gizadiaren eskubideen garrantzia erakutsi zion. Kanten esanetan, Rousseauk moralaren arloan egindako ekarpena Newtonek fisikaren arloan egindakoaren parekoa zen.