Lotura ionikoen propietateak

PROPIETATEAK:

Tamaina ionikoa:

• Katioiak: Jatorrizko atomoak baino txikiagoak, azken maila elektronikoa galtzen baitute.

• Anioiak: Jatorrizko atomoak baino handiagoak, elektroiak gehitu eta alderatze-indar gehitzen baitira.

Izaera metalikoa:

Metalak ezkerreko aldean eta behean aurkitzen dira, ez metalak, aldiz, eskuinaldean eta goiak. Tartean, metaloideak. Elektroiak galtzeko joera: Metalek daukate ezaugarri hau (izaera metalikoa)
Eta katioiak lortzen dira. Ez-metalek, elektroiak hartzen dituzte, anioi bihurtuz.

Ionizazio energia:

• Karga nuklear eraginkorraren balioa: Z* gero eta handiagoa, gehiago erakarri.

• Azken maila elektronikoa (n): n gero eta txikiagoa, elektroiak nukleotik gertuago eta erakarpen gehiago.

Elektronegatibitatea:

Atomo batek konpartitutako elektroiak bereganatzeko duen joera. Zenbat eta elektronegatibitate handiagoa, bereganatzeko joera handiagoa. Ionizaio-energiarekin erlazionatuta dago.

LOTURA IONIKOAK:

Eraketa: Elektroi transferentzia metaletik ez-metalera.

• Metalek azken energia mailako elektroi guztiak galdu.

• Ez-metalek zortzikotea osatzeko elektroiak hartzen dituzte.

  • Metalek galdutako eta ez-metalek irabazitako elektroi kopurua berdina.

• Elektroien transferentziarekin katioi eta anioiak sortuko dira:

  • Ioien artean indar elektrostatikoak, zeinu bateko karga duten ioiak aurkako zeinua dutenen inguruan bilduz.

  • Solido ionikoa eratu.

Aurkako kargak diuzten ioiak elkartzean energia askatzen da.

Loturak apurtzeko energia eman behar da.

Sare-energia (U) → Egoera gaseosoan dauden ioietatik (positibo eta negatibo) abiatuz kristal ioniko baten mol bat eratzeko behar (askatu) den energia. Solido ioietan ematen den ioien areko erakarpen indarren neurria da. Horregatik, sare-enegia zenbat eta negatiboagoa izan, orduan eta egonkorragoa izango da.

Faktoreak:

• Ioien karga: Zenbat eta handiagoa izan ioien karga, orduan eta handiagoa (balio absolutua)  izango da sare-energia.

• Ioien tamaina: Zenbat eta handiagoa izan katioien eta anioien nukleoen arteko distantzia, orduan eta txikiagoa izango da sare-energia.

Konposatu ionikoen propietateak:

• Konposatu ioniko ugari: Gatz bitarrak (NaCl), Gatz hirutarrak (CaCO3), Oxido eta Hidroxido batzuk (CaO, NaOH).

• Elkarrekintza elektrostatiko sendoak (distantzia txikia):

  • Sare hirudimentsionala, katioi eta anioi mota bakar batez soilik ez.

  • Egonkorrak.

  • Fusio-tenperatura altua (indar handiak).

  • Hauskorrak (ezin dira deformatu).

  • Eroankroatsuna:

    • Solidoak: Isolatzaileak (karga mugimendurik ez).

    • Disolbatuta/urutua: Sale ionikoa askatu.

  • Disolbagarriatsuna: Polarretan, batzuk ez (oxido/sulfuroak).

• Sare energiaren eragina:

  • Fusio-puntua: Sare-energia gero eta altuagoa, fusio-puntu altuagoa.

  • Disolbagarriatsuna: Sare-energia gero eta altuagoa, baxuagoa.

LOTURA METALIKOA:

Bi metalen artean gertatzen da. Biek elektroiak emateko joera daukatenez, katioi geratuko dira eta inguruan hodei elektronikoa sortuko da.
Metal atomoak izanda, baltentzia elektroi gutxi diutzte eta ezin dute loruta kobalentea osatu. Gainera, balentzia elektroi horiek atomo guztien artean partekatzen dira. Lotura mtelikoa azaltzeko bi eredu daute. Bata, hodei edo itraso elektronikoaren teroia. Bestea, banda teoria.

Porpietateak:

• Nahiko lotura sendoa (salbu metal alkalinoak).

• HArikorrak eta xaflakorrak dira, norabide jakin bateko loturarik ez dagoelako. Horrela, egitura aldatzen bada, elektroia berriz orekatzen dute, katioien arteak kokatuz. Beraz, distorsia jasatean moldatu edo berrantolatu egiten dira.

• Eroale onak dira, elektroiak deslekuratuta daudelako eta erabateko mugikortasuna daukatelako.

• Bero eoale onak dira, antomoak konpaktatuta daudenez, bakoitzak jasaten dituen bibrazioak erraz transmititzen dira.

• Fusio eta irekite puntu altuak diuzte (alkalinoak ez), sarearen egituraren arabera. Gainera, gehien bat solidoak dira.

• Disdira berezia dute (disdira metalikoa). Metal atomoek hurbil dauden maila energetiko asko dute eta ia edozein uhin luzerako energia zurgatzen dute, bereharala igorriz (islapena eta disdira).

LOTURA KOBALENTEA

• Azken mailako elektroiak soilik hartzen dute parte.

• Desparekatutako elektroiak partekatu.

• Molekula baten 2 elektroi mota: Konpartitutakoak eta atomoarenak.

  • Lotura bikotza: 2 atomoen artean 4 elektroi.

  • Lotura hirukoitza: 2 atomoen artean 6 elektroi.

Elementu baten balentzia kobalentea bere atomoek duten desparekatutako elektroi-kopurua da. (Horiek hartzen dute parte loturetan)

LOTURA INTERMOLEKULARRAK

Substantzia kobalenteen artean diharduten erakapren indarrak. Horreatarko, substantzia egoera solido edo likidoan egon behar da. Bestera, indar ahulak direnez, haustean substantzia gasa bihurtzen da.

Gero eta baxuagoak izan irakite eta fusio puntuak, indarrak ahulagoak dira.

Lotura apolarra:

• Elektronegatibitate berdina duten atomoen artean sortutako molekula. 

  • Adb: H2

• Beti molekula polarrak osatuko dituzte.

Lotura polarra:

• Elektronegatibitate desberdina duten atomoen artean sortutako molekula

  • Adb: HCl

• Molekula polarrak edo apolarrak osatzeko aukera dute.

Molekula apolarra:

• Batura nulua da, hau da, molekula osatzen duten atomoak modu linealean kokatzen badira, momentu dipolarra anulatu egingo da.

• Lotura apolarra eta molekula apolarra:

  • H2, I2, O2…

• Lotura polarra eta molekula polarra:

  • H2O, NH3…

    • Hauek egitura piramidala dute.

• Lotura polarra eta molekula apolarra:

  • CH4, CO2…

    • Hauek egitura lineala dute.

VAN DER WAALS: Dipolo - Dipolo

• Molekula polarretan.

• Momentu dipolarra gero eta handiagoa, gehiago erakarri.

Molekula polarra denez, momelula baten alde positiboa eta bestearen engatiboa erakarri edingo dira.

DIPOLO - DIPOLO INDUZITUA:

• Molekula eta atomo ez polarretan.

Molekula polarizatuek karga elektrikoaren desplazamendua eragin dezakete hurbil dituzten molekula eta atomo ez polarretan, dipolo-induzitu bilakatuz.

Dipolo iraunkorraren eta induzituaren artean erakarpen ahula sortzen da. Izan ere, molekula apolarretan, dipolo txikia sortzen da (elektroi ez estatikoak). Ondorioz, sortzen da bien arteko lotura intermolekulak ahul hau.

DIPOLO INDUZITUA - DIPOLO INDUZITUA

• Molekula apolarretan.

Une jakin abtean karga elektrikoaren desplazamendu bat dago (elektroiak etengabe mugitzen). Ondorioz, aldiuneko dipolo bat sortzen da, horrek ondoko molekulan beste dipolo induzitu bat sor dezake.

Hau da molekula apolarren artean sortu daitekeen lotura intermolekula bakarra.

Indar haurek ebaluatzeko fusio eta irakite puntuak behatu.

HIDROGENO ZUBIAK:

Dipolo-dipolo indar berezia da, sendotasun desberdina daukalako. Horretarako loturak oso polarrak izan behar dira (H atomo batek lotura kobalente oso polarizatua eratzen du beste atomo txiki eta oso elektronegatibo batekin (F, N, O…).

Lotura honen bidez lotuta dauden moleklen irakite eta fusio puntuak, espero litekeena baino lodiagoak dira. Uraren kasuan, esaterako, Van der Waals indarrak izan balira, giro tenperaturan gasa izango litzateke.