Lokomozio-aparatuaren funtzionamendua

LOKOMOZIO-APARATUA

Lokomozio-aparatua edo eskelelto- eta gihar-sistemari esker mugi dezakegu gorputza. Eskeleto-sistemak eta gihar sistemak osatzen dute.

• Eskeleto-sistema hezurrek, giltzadurek eta lotailuek osatzen dute. Mugimenduan esku hartzeaz gain, beste funtzio batzuk betetzen ditu eskeleto-sistema:

- Gorputzari forma ematea eta haren pisuari eustea.

- Barne-organoak babestea.

- Kaltzio eta fosforoa pilatzea.

- Hezur-muinean odol-zelulak sortzea.

- Gihar-sistema eskeleto-giharrek osatzen dute. Tendoiek eta giharrak ere osatzen dute.

Eskeleto-sistemaGihar-sistema

• Burua- Aurreko barne-muskulatura

• Enborra- Aurreko kanpo-muskulatura

• Gorputz-adarrak- Atzeko barne-muskulatura

- Atzeko kanpo-muskulatura

ESKELETOA

Eskeleto axiala eta eskeleto apendikularra osatzen dute.

• Eskeleto axiala. buruezurrak, aurpegiko hezurrak, kaxa toraxikoa eta bizkarrezurra osatzen dute.

Buruezurra. Frontala, parietalak, kanporalak, eta okzipitala.

Aurpegiko hezurrak. Sudur hezurra, goiko masailezurra eta beheko masailezurra.

Kaxa toraxikoa. Bularrezurra, benetako saihets-hezurrak, saihets-hezur faltsuak eta saihets-hezur lokalak.

Bizkarrezurra. Lepoaldea, bizkarraldea, gerrialdea, eskualde sakroa eta uzkornaldea.

• Eskeleto apendikularra.

Sorbalda-gerrikoa. Klabikula eta omoplato edo eskapula

Goiko gorputz-adarra. Besahezrra, kubitua, erradio karpoa, metakarpoa eta falangeak.

Pelbis-gerrikoa. Iliona, pubisa eta iskiona.

Beheko gorputz-adarra. Izterrezurra, belaunezurra, berna-hezurra, peronea, tartsoa, metatartsoa eta falangeak.

ESKELETO AXIALA

BURUEZURRA. Entzefaloa babesten du.

• Frontala. Kopetaren oinarria da.

• Parietalak. Meingeei eusten diete.

• Tenporalak. Entzunbideak eratzen dituzte.

• Okzipitala. Zulo bat du, bizkarrezur muina handik pasatzen da.

AURPEGIKO HEZURRAK. Zentzumen-organoak babestu.

• Sudur-hezurrak. Sudurraren goiko aldea eratzen dute.

• Goiko masailezurra. Hots albeoloak ditu.

• Beheko masailezurra edo baraila. Aurpegiko hezurrik gogorrena da.

KAXA TORAZIKOA. Organo handiak babesten ditu.

• Bularrezurra. Kaxa torazikoaren aurrealdea eratzen du.

• Benetako saihets-hezurrak. 7 dira. Kartilagoen bidez lotuta bularrezurrarekin eta bizkar-ornoekin.

• Saihets-hezur faltsuak: 3 dira. Elkarrekin eta benetako saihets-hezurrekin lotuta.

• Saihets-hezur lokaak: 2 dira. Aske daude

BIZKARREZURRA. Bizkarrezur-muina babesten du eta ornoak osatzen ditu.

• Lepoaldea. 7 orno dira.

• Bizkarraldea. 12 dira. Saihets-hezurrekin giltzatuta daude.

• Gerrialdea. 5 dira. Bizkarraren beheko aldean daude.

• Eskualde-sakroa. 5 orno soldatutak.

• Uzkornoaldea. Kokxixa osatzen dute 4-5 orno dira.

ESKELETO APENDIKULARRA

SORBALDA-GERRIKOA. Gorputz adarreko hezurra eta eskeleto axiala lotzen ditu.

• Klabikula. S forma, horizontalean. Bularrezurrarekin eta omoplatoarekin giltzatuta dago.

• Omoplato edo eskapula. Triangelu forma eta laua. Klabikularekin eta besaezurrarekin giltzatuta dago.

GOIKO GORPUTZ ADARRA.

• Besahezurra. Sorbalda gerrikoarekin giltzatuta dago. Gorputz-adarreko hezurrik luzeena da.

• Kubitua. Besaurrearen barnealdean dago, ukondo prominentzia eratzen du.

• Erradioa. Besaurrearen kanpoaldean, erpuruaren aldean.

• Karpoa. 8 hezur osatzen dute, bi ilaratan eta eskumuturra eratzen dute.

• Metakarpoa. Metakarpo-hezur bat, hatz bakoitzeko, ahurra eratzen dute.

• Falangeak. Hatzak eratzen dituzte, 3 hatz bakoitzeko, erpuan 2.

PELBIS-GERRIKOA.

• Iliona. Handiena da, sakroari soldatuta dao eta aldaka eratzen du.

• Pubisa. Aurrealdean dago, eta pelbis barrunbea isten du.

• Iskiona. Behealden eta atzealdean dago. Esertzeko euskarria da.

BEHEKO GORPUTZ-ADARRA.

• Izterrezurra. Perbil-gerrikoarekin giltzatuta dago, gorputzeko hezur luzeena, astuna eta gogorrena da.

• Belaunezurra. Aurrealdeko hezur txikiena da eta triangelu forma dauka.

• Berna-hezurra. Hankako hezurrik handiena da eta barnealdean dago.

• Peronea. Hezur mehea da eta bernaezurrarekin paraleloa da.

• Tartsona. 7 hezur. Oinaren atzealdea eratzen du.

• Metatarsoa. Oinaren erdialde eratzen du. Metakarpo-hezur bat, behatz bakoitzeko.

• Falangeak. Behatzetako hezurrak dira, 3 daude behatz bakoitzeko, erpuan 2.

HEZURRAK

Organo bizi eta gogorrak dira, kaltzop, fosforoz eta kolagenoz eratuta daude.

HEZUR LUZEEN ATALAK

• Hezur-ehun arola. Lamina gogorrez osat

  ua, epifisian eta hezur gehienen barnealdean dago.

• Hezur-muin gorria. Odol-zelulak sortzeko funtzioa dauka.

• Hezur-muin horia. Ehun adiposoa da. 

• Hezur-ehun trinkoa. Hezur guztien kanpoaldean dago eta zurruntasuna ematen die hezurrei. 

• Hazkuntza-kartilagoa. Metafisiaren barruko kartilagoa, handik hazten dira hezurrak eta hezur-ehuna sortzen da kartilagoen ordez. 

GILTZADURAK

Bi hezur elkarrekin lotzen dituzten egiturak dira giltzadurak.

• Mugikorrak. Askotariko mugimenduak egin ditzakegu.

Giltzadura-barrunebea. Hutsune honi esker, mugimenduak egin ditzakegu hezurren artean.

Likido sinobiala. Kolpeak arintzen eta giltzadura labainarazten dituena.

Kapsula sinobiala. Biltzen du eta hezurrei eusten die. 

Giltzadura-kartilagoa. Kartilaginozo malguz osatuta eta hezurren muturrak inguratzen dituena.

Meniskoak. Gorputzaren pisua arintzen duten egitura kartilaginosoak.

Lotailua. Hezurrak lotzen ditu.

• Erdi mugikorrak. Mugikortasuna mugatzen dute kartilago eta lotailuek ornoen artean adibidez. 

Ornoarteko diskoa. Bi ornoen arteko zuntzezko kartilagoak dira, eta presioa dagoenean bizkarrezurrean, talka arintzen dute. 

• Finkoak. Hezurrek berek bakarrik osatzen dituzte.Sutura osatzen duten hezurren arteko lotura oso sendua da.

Sutura frontoparietala.

Sutura interparietala.

Sutura parietookzipitala.

ESKELETO-GIHARRAK

BURUKO ETA LEPOKO GIHARRAK

• Mimika-giharrak. Aupergiaz keinu egiteko giharrak dira. 

Frontalak. Bekainak goratzen eta bekozkoa jartzen ditu.

Sudurrekoek. Sudurra zimurtzen dute.

Bukzinatzaileek. Masailiak puzten dituzte.

Irri-giharrek. Ezpainak lisatzen dituzte. 

Betazaletako orbikularrek eta ezpainetakoek. Begiak eta ahoa ixten eta irekitzen dituzte.

• Mastekatzeko giharrak, hala nola maseteroa.

• Lepoko giharrak. Esternokleidomastoideoek burua alde batera eta bestera eta aurrera eta atzera mugitzen dute.

ENBORREKO GIHARRAK

• Aurrekoak. 

Bularreko gihar handiek. Besoak mugitzen dituzte.

Abdomeneko gihar zuzen-handiek. Enborra makurtzen dute.

• Atzekoak.

Trapezioek. Sorbalda goratu.

Bizka-gihar handiek. Besoen mugimenduan esku hartzen dute.

• Diafragma. Arnasketan esku hartzen dute. 

GORPUTZ-ADARRETAKO GIHARRAK 

Goiko gorputz-adarrak.

• Sorbaldeetan, deltoideek besoak goratzen dituzte, eta aurrera eta atzera mugitzen dituzte.

• Besoak, besoko bizepsek beurreak tolesten dituzte, eta trizepsek luzatu egiten dituzte. 

• Besaurreko giharrek, eskuak biratzen dituzte, luzatu egiten dituzte edo besaurrerantz tolesten dituzte, eta hatzak tolesten dituzte. 

Beheko gorputz-adarrak.

• Pelbisean, ipurmasaileko giharrek tente eusten diote gorputzari.

• Isterretan, izterretako koadrizepsek hankak luzatzen dituzte eta izterretako bizepsek tolestu egiten dituzte.

• Hanketako giharrek, oina luzatzen dute, tolestu egiten dute eta behatzak luzatu eta tolestu.

ESKELETO-GIHAR BATEN ETA HAREN BILKINEN ANTOLAMENDUA

Eskeleto-giharrak gihar-ehun ildaskatuz eratuta daude. Eskeleto-gihar bakoitza organo aske bat da, eta gihar-zuntzezko bala edo faszikuluen elkarketek osatzen dute. Faszikulu bakoitzaren barruan, paraleloak dira zuntzak.

Gihar bakoitza osatzen dute ehun konjuntibozko bilkinek muturretan bat egiten dute, eta tendoi bihurtzen dira. 

GIHAR MOTAK

LOKOMOZIO-APARATUAREN FUNTZIONAMENDUA

Eskeleto-giharrek hezurretan indarra eginda sortzen dira giza gorputzaren mugimendu eta jarrerak. 

Gihar bat uzkurtzen denean, loditu egiten da, bi muturretako tendoien arteko distantzia laburtzen da, giharrak lotura duen hezurretik tira egiten du, giltzadura biratu egiten du. Erlaxatzen denean, luzatu egiten da, hezurretik tira egiteari uzten dio eta hiharra lehe jarrerara itzultzen da.

Noranzko berean lan egiten badute, agonistak dira. Konrakoan lan egiten badute, antagonistak dira. 

LOKOMOZIO-APARATUKO ARAZOAK ETA HAIEN PREBENTZIOA

• Osteoporosia. Hezur-masa galtzea da, eta horregatik, hezurrak ahultzea. 

• Artritisa. Giltzadura baten hantura da.

• Artrosia. Giltzadura-kartilagoeon degenerazioa da. 

• Gihar-kontraktura. Gihar baten oharkabeko uzkurdura iraunkorra eta gehiegizko esfortzua egietarekin edo jarrera desogokiarekin lotuta dago.

• Zaintiratua. Giltzadura baten bihurritua da. Mugimendu baten ondorioz gertatzen da. 

• Lokadura. Posiziotik ateratzea da.

• Haustura. Hezur bat apurtzea da. 

• Disko-hernia. Ornoarteko disko bat berezko posiziotik ateratzea da, nerbioak estutu ditzake diskoak.

• Menisko-haustura. Belauneko meniskoak apurtzea da.

OHITURA OSASUNGARRIAK

• Dieta osasungarria eta orekatua izatea.

• Jarrera egokia izatea.

• Aldian-aldian ariketa fisikoa egitea.

•