Literatura Galega de Posguerra: Un Rexurdimento en Tempos Difíceis

Na posguerra en Galicia, a literatura enfrontou a censura franquista. A recuperación comeza nos anos 40, centrada na poesía. En 1947, "Cómaros verdes" de Aquilino Iglesia Alvariño inicia este proceso. Editoriais como Benito Soto e Galaxia (1950) contribúen. A represión resulta no predominio da estética preguerra, pero no exilio destaca a poesía socialrealista. Persisten influencias hilozoístas e neotrobadoristas. Co tempo, emerxen correntes intimistas, existencialistas e socialrealistas. A convivencia de tres xeracións permite a coexistencia de diversas tendencias, marcando a riqueza literaria da época.

Esta xeración de poetas galegos nacidos entre 1910 e 1920 viviu a II República e a Guerra Civil, influenciados polas xeracións Nós e de Vangarda. A súa poesía reflicte tanto tradicións como o paisaxismo e neotrobadorismo, como novidades como o socialrealismo e o intimismo radical. Algúns, como Xosé María Díaz Castro, buscaron o clasicismo con "Nimbos" (1961). En conxunto, contribuíron de maneira significativa á diversidade poética galega do século XX, reflectindo as súas experiencias e a riqueza literaria do seu tempo.

Autores Destacados

• Aquilino Iglesia Alvariño: Corazón ao vento (1933), Cómaros verdes (1947)
• Álvaro Cunqueiro: Dona do corpo delgado (1950), Herba aquí e acolá (1980)

O levantamento militar e a Guerra Civil interromperon o labor cultural das Irmandades da Fala, o Grupo Nós e o Seminario de Estudos Galegos. A produción literaria en galego sufriu represión, manténdose só no exilio, principalmente en Bos Aires. A primeira novela de posguerra, "A xente da Barreira" de Ricardo Carballo Calero, apareceu en 1951, marcando o inicio dunha lenta recuperación narrativa en Galicia. A creación da Editorial Galaxia en 1950, impulsada por Ramón Piñeiro, Fernández del Riego e García Sabell, buscou reconectar coa tradición cultural, reintegrar autores silenciados, reivindicar o galego como alta cultura e incorporar novas xeracións ao galeguismo, como Xohana Torres e Méndez Ferrín.

Celso Emilio Ferreiro (1912-1979)

Celso Emilio Ferreiro foi un destacado poeta galego cuxa obra foi influenciada por experiencias decisivas. O seu encarceramento durante a guerra e a desilusionante emigración a Caracas marcaron profundamente a súa perspectiva. A súa obra poética abrange tres liñas principais:

Liña Social

Manifesta solidariedade cos oprimidos, defende a lingua galega e denuncia males sociais como o fascismo, a guerra, a falta de liberdade e a emigración. Destaca en "Longa noite de pedra" (1962), caracterizado pola súa linguaxe coloquial e relevante na poesía galega do século XX.

Liña Intimista

Expresa inconformismo, desacougo existencial, identificación coa terra, saudade da infancia e vivencia do amor. Notábel en "O soño sulagado" (1954) e "Onde o mundo se chama Celanova" (1975), onde se reflexiona sobre a súa muller, Moraima, e temas amorosos.

Liña Irónica

Crítica e satírica, inspirada nas cantigas medievais satíricas e na literatura popular do Entroido, xorde pola mala experiencia na emigración a Caracas. Desenvólvese en "Viaxe ao país dos ananos" (1968), "Cantigas de escarnio e maldicir" (1968), "Paco Pixiñas" (1970) e "Cimenterio privado" (1973), que reflexionan sobre a decepción coa emigración.

Liñas Narrativas dos Anos 50

Nos anos 50, comezan a emerxer diversas liñas narrativas que perduran ata hoxe:

• Continuadores da prosa da Xeración Nós: Destacan Carballo Calero e Otero Pedrayo, centrados na decadencia da fidalguía, como se reflicte en "A xente da Barreira" e "O señorito da Reboraina".
• Realismo popular ou etnográfico: Representado por Ánxel Fole, quen revive a tradición contística galega, reflectindo a realidade da Galicia interior e recreando o mundo fantástico da tradición oral.
• Realismo fantástico ou máxico: Álvaro Cunqueiro define esta liña, mesturando elementos culturalistas e populares, unificando realidade cotiá e fantasía desbordada.
• Realismo social: Eduardo Blanco Amor destácase con "A esmorga" (1959), que, censurada polo franquismo, narra traxicómicas peripecias en Bos Aires.
• Sociocostumismo ou realismo rural: Xosé Neira Vilas, desde o realismo crítico, aborda temas como a vida do neno rural, as penurias da vida labrega e a emigración.
• Nova Narrativa: Caracterizada por innovacións en temas e forma, influenciada por James Joyce, F. Kafka, William Faulkner e o "nouveau roman" francés.

Ánxel Fole Sánchez (1903-?)

Ánxel Fole Sánchez, nado en Lugo en 1903, foi un destacado escritor galego. Tras fundar a revista "Yunque" en 1932 e militar no P.G., establece residencia en Quiroga tras a Guerra Civil. A súa obra destaca pola narrativa de contos curtos, combinando elementos do conto popular galego co conto literario. Os seus relatos reflicten a tradición oral, cunha técnica que atrapa ao lector co suspense e a riqueza da lingua popular.

Obras de Ánxel Fole

• "Á lus do candil" (1953): Un libro de relatos con catorce contos e unha introdución que presenta os protagonistas reunidos a carón dun lume debido á neve. A introdución é un recurso literario común na literatura medieval ou renacentista.
• "Terra brava" (1955): Similar á estrutura do anterior, con catorce contos e unha introdución. O sobriño dun médico no Incio atopa unha colección de contos na biblioteca durante unha chuvia constante.
• "Contos da néboa" (1973) e "Historias que ninguén cre" (1981): Estes dous últimos libros, ambientados en contextos urbanos ou viláns, completan a obra de Fole.

A través destas obras, Fole explora dúas perspectivas sobre Galicia: a realidade material, enfocándose en terras como o Courel, Incio e Quiroga, case como un tratado etnográfico; e a realidade inmaterial, destacando a psicoloxía do home galego, especialmente o humor e a cultura espiritual, onde as crenzas, lendas e experiencias paranormais teñen un importante peso.

Eduardo Modesto Blanco Amor (1897-1979)

Eduardo Modesto Blanco Amor, nacido en Ourense en 1897, emigrou a Arxentina en 1919 e mantivo conexións coa Xeración do 27 durante as súas viaxes a España entre 1921 e 1931 e de 1933 a 1936. Após a guerra civil, considerouse un exiliado galego en Arxentina, onde desenvolveu unha intensa actividade cultural en teatro, radio e prensa. Regresou a Galicia en 1962 e faleceu en Vigo en 1979.

Blanco Amor representa a liña do "realismo social" na narrativa de posguerra, ofrecendo unha representación viva de Galicia. A súa obra, en galego, consta de tres volumes:

Obras de Eduardo Blanco Amor

• "A esmorga" (1959): Novela emblemática da literatura galega, inicia cunha "Documentación" que contextualiza os sucesos ocorridos durante un día de esmorga ao Castizo, Bocas e Milhomes. Destaca pola crítica social, temática innovadora, técnicas narrativas vangardistas e elementos simbólicos. Traducida a varios idiomas, adaptada ao teatro e cinema.
• "Os biosbardos" (1962): Sete relatos breves con narración en 1ª persoa, protagonismo adolescente, ambientación urbana e localización temporal nos primeiros anos do século XX.
• "Xente ao lonxe" (1972): Novela de acción complexa que aborda a evolución do socialismo en Ourense a comezos do século XX, tamén crónica da familia Vilar. Conflúen varias voces narradoras e unha multitude de personaxes, ofrecendo diferentes enfoques da realidade.