Literatura Galega no Exilio: Voces da Diáspora Tras a Guerra Civil

Contexto do Exilio Galego

Tras a derrota dos republicanos na Guerra Civil Española, moitos galegos víronse forzados ao exilio, dirixíndose maioritariamente cara aos países de América Latina. Cidades como Bos Aires e Montevideo convertéronse nos principais centros de acollida para intelectuais, artistas e escritores, sumándose aos que xa residían alí como emigrantes. Esta concentración fortaleceu a comunidade galega no exterior, consolidou as posicións políticas do galeguismo e deu lugar a innumerables iniciativas culturais. Entre elas destacan a organización de cursos de lingua galega, conferencias, certames literarios, a fundación de editoriais, a edición de publicacións periódicas como o xornal A Nosa Terra e a revista De Mar a Mar, a creación de programas de radio como Sempre en Galiza, e a constitución de organismos dedicados á promoción da cultura galega.

Poesía no Exilio

A maior parte dos poemarios escritos no exilio durante a posguerra abordaron temáticas que estaban censuradas en Galicia, como a denuncia social, a experiencia do exilio e a represión franquista.

Luís Seoane

Artista polifacético cun estilo realista, case xornalístico, lóxico e directo, sen apenas uso de metáforas. Caracterízase polo dominio do verso longo e unha temática social centrada na emigración.

• Fardel de exiliado
• Na brétema, Sant-Iago
• As cicatrices

Lorenzo Varela

Os seus temas recorrentes inclúen a traxedia da Guerra Civil, a revisión do pasado histórico e a saudade da terra. Publicou catro longos poemas narrativos sobre figuras emblemáticas galegas baixo o título Catro poemas para catro gravados, sendo a súa obra cumio Lonxe.

Emilio Pita

Autor de Jacobusland e Serán. Os seus temas fundamentais son a nostalxia por Galicia, a condición de emigrante, a denuncia da opresión franquista e as súas vivencias persoais.

Narrativa no Exilio

A narrativa galega da posguerra no exilio mostra unha clara preferencia pola temática da Guerra Civil, abordada desde un ton de denuncia e testemuño persoal.

Ramón Valenzuela Otero

Publicou Non agardarei por ninguén, obra con fortes compoñentes autobiográficos, que se complementa con Era tempo de apandar, onde relata o seu exilio en Francia, a repatriación forzosa e o seu paso polos cárceres franquistas.

Silvio Santiago

Tras estar preso, logrou fuxir e exiliarse en Caracas. É autor das novelas Villardevós, centrada na súa infancia, e O silencio redimido, obra póstuma que narra a súa fuxida da España franquista.

Antón Alonso Ríos

Deputado nas Cortes republicanas, conseguiu exiliarse na Arxentina. Na súa obra O siñor Afranio ou Como me rispei das gadoupas da morte (Memorias dun fuxido), relata a súa dramática fuga de Galicia.

Ensaio no Exilio

O xénero ensaístico tamén tivo importantes cultivadores no exilio.

Castelao

Publica a súa obra magna Sempre en Galiza, un compendio elaborado en diversas épocas e circunstancias, considerado un tratado fundamental do patriotismo galego. Neste ensaio, Castelao ofrece valoracións sobre a historia de Galicia, presenta reivindicacións galeguistas e realiza unha defensa apaixonada da lingua galega, entre outros temas. Tamén é autor de estudos como As cruces de pedra na Bretaña e As cruces de pedra na Galiza.

Antón Alonso Ríos

Expón un ideario nacionalista con constantes chamamentos á unidade da colectividade galega emigrada. Publica Co pensamento na patria galega e A cultura galega na súa dimensión americana.

Teatro no Exilio

No ámbito teatral, conviviron dúas propostas principais no exilio:

• Unha liña de carácter máis popular, enxebrista e costumista, representada principalmente por Manuel Varela Buxán.
• Outra liña máis culta, que incorporaba técnicas, temas e enfoques dramáticos innovadores, con autores como Castelao, Luís Seoane e Eduardo Blanco Amor (especialmente nas súas farsas).

Castelao

Estreou en Bos Aires a súa obra Os vellos non deben namorarse, a través da Compañía Galega Maruja Villanueva, dirixida por Manuel Varela Buxán. A peza caracterízase polo simbolismo e o expresionismo, combinados con humor, folclorismo e protagonismo popular. Defende a idea do teatro como espectáculo integral (texto, música, etc.) e critica valores sociais como o poder do diñeiro e a obxectualización das mulleres.

Eduardo Blanco Amor

Ademais de dirixir en Bos Aires a compañía Teatro Popular Galego, foi autor de varios textos teatrais significativos:

• Farsas para títeres: Con clara influencia dos esperpentos de Valle-Inclán e transmisoras de valores progresistas.
• Teatro pra xente: Contén pezas que se encadran dentro do realismo costumista.
• Proceso en Jacobusland: Obra que denuncia a represión franquista.

Luís Seoane

Escribiu A soldadeira, unha peza de tema histórico e social que aborda a loita dos irmandiños contra os abusos dos señores feudais, establecendo un paralelismo coa tiranía franquista.

Manuel Varela Buxán

Autor de grande éxito popular, representante da liña costumista. As súas pezas, de ambiente rural, combinan humor e crítica social.

• Se o sei... non volvo á casa
• Taberna sen dono
• O ferreiro de Santán
• A xustiza dun muiñeiro