Literatura Galega Contemporánea: Nova Narrativa e Teatro

A Nova Narrativa Galega

A corrente da Nova Narrativa Galega (NNG) inicia coa publicación de dous libros por Gonzalo Rodríguez Mourullo: Nasce un árbore (1954) e Memorias de Tains (1956), esta última considerada un dos cumios da NNG. Memorias de Tains está composta por oito relatos que adoptan a forma de carta, representando fragmentos da historia dunha cidade arruinada e destruída chamada Tains.

Etapas da NNG

Algúns investigadores identifican catro etapas no desenvolvemento da NNG:

1. Aparición: Representada por Memorias de Tains (1956) de Gonzalo R. Mourullo e Percival e outras historias (1958) de Méndez Ferrín.
2. Consolidación: Con O crepúsculo e as formigas (1961) de Méndez Ferrín e Lonxe de nós e dentro (1961) de Suárez-Llanos.
3. Predominio da técnica obxectalista (1962-1965): Influenciada polo nouveau roman francés, representada por obras como Como calquera outro día (1962) de Suárez-Llanos, Arrabaldo do norte (1964) de Méndez Ferrín e A orella no buraco (1965) de Mª Xosé Queizán. Outras obras entre 1967 e 1969, como Vento ferido (1967) e Cambio en tres (1969) de Carlos Casares, poderían incluírse con matices.
4. Pechamento: Comprendido entre 1969 e 1972, representado por obras como Adiós María (1971) de Xohana Torres e Retorno a Tagen Ata (1970) de Méndez Ferrín.

Características da NNG

Técnicas Narrativas

Os novos escritores da Nova Narrativa Galega introduciron cambios significativos na técnica narrativa para representar con maior credibilidade unha realidade sentida como deshumanizada:

1. Uso extensivo do monólogo interior para presentar os contidos psíquicos tal e como flúen na conciencia do individuo, sen unha organización lóxica dos mesmos.
2. Redución do tempo narrado ao mínimo, anulando o sentido durativo e limitando a narración a unhas poucas horas ou días como máximo.
3. A carga de subxectividade e simbolismo no espazo, que deixa de ser simplemente o escenario realista da acción.

Temas

Dende un punto de vista temático, a Nova Narrativa Galega intenta reflectir a situación alienante provocada pola ditadura, a industrialización e a sociedade de consumo, presentando os seguintes trazos:

1. Evitación da localización concreta dos espazos.
2. Preferencia por ambientes urbanos periféricos e espazos claustrofóbicos, sórdidos ou enigmáticos, fusionando realidade e fantasía de maneira inquietante.
3. Exploración de situacións estranas e opresivas, no límite do absurdo.

Autores Destacados

• María Xosé Queizán: A orella no buraco (1965), Amantia (1984), A semellanza (1988)
• Xosé Luís Méndez Ferrín: O crepúsculo e as formigas (1961), Arrabaldo do norte (1964)

O Teatro Independente Galego

Na década de 1960, a mellora das condicións sociais e económicas en Galicia estimulou a actividade teatral, a pesar de que o teatro seguía sendo o xénero menos desenvolvido na literatura galega. Neste contexto, emerxeron os primeiros grupos de teatro independente, ligados ao movemento estudantil e a asociacións culturais. En 1965, na Coruña, surxiu o Teatro O Facho, o primeiro grupo teatral independente dirixido polo dramaturgo Manuel Lourenzo. As obras destas compañías eran marcadamente ideolóxicas e rompían cos esquemas clásicos.

Este movemento deu lugar ao chamado Teatro Independente, que non só sentou as bases para o teatro actual, senón que tamén proporcionou talento á industria audiovisual, que se formou arredor da creación da TVG. O Teatro Independente xogou un papel importante na axitación política antifranquista e nacionalista, perseguindo catro obxectivos principais:

1. Rescatar o teatro das salas comerciais e achegalo ao pobo.
2. Romper co concepto tradicional de compañía estable, apostando polo teatro itinerante.
3. Explorar novos métodos e formas de traballo teatral, influídos por propostas europeas como as de Bertold Brecht, Samuel Beckett, Valle-Inclán e Ionesco.
4. Romper coa hexemonía lingüística na escena teatral e promover o desenvolvemento dunha dramaturxia galega comprometida.

En 1973, a "Agrupación cultural Abrente" convocou a I Mostra de Teatro de Ribadavia, na que participaron sete grupos. Ribadavia converteuse nun punto de referencia para o teatro galego, acollendo mostras teatrais ata 1980, o que revitalizou a escena teatral galega e promoveu a aparición de certames noutras localidades.

Dramaturgos como Manuel Lourenzo, Euloxio R. Ruibal e Roberto Vidal Bolaño destacaron nesta época, impulsando a profesionalización do sector, revisando os clásicos e incorporando novas fórmulas estéticas ao teatro galego. O seu traballo contribuíu á normalización lingüística e ao enriquecemento da cultura teatral en Galicia.

Manuel Lourenzo

Manuel Lourenzo é unha figura destacada no teatro galego do século XX, actuando como ponte entre os autores do período posguerra e as xeracións máis novas. Ademais de ser autor, director e actor, coñecido polo seu papel en Mareas Vivas da TVG, é tamén un estudoso do teatro. A súa ampla obra, gañadora de premios importantes como o Nacional de Literatura, inclúe máis de sesenta textos, clasificados en diversos ciclos temáticos:

• Ciclo relacionado coa mitoloxía clásica greco-latina: revisa figuras como Fedra e Electra nunha clave antipatriarcal.
• Ciclo das mulleres apaixonadas: destaca as protagonistas femininas atormentadas pola soidade e a paixón, nun contexto patriarcal e machista.
• Ciclo da mitoloxía galega: busca na tradición oral e na materia de Bretaña unha esperanza de futuro, con obras como O bosque máxico de Xabarín.
• Ciclo do teatro por dentro: explora o mundo do teatro como tema principal, como en A canción do deserto.
• Ciclo experimental: coñecido como "teatro urxente" ou "teatro mínimo", exemplificado por obras como Veladas indecentes, onde se reduce ao esencial para a posta en escena, eliminando incluso as didascalias e as notas.