Liseri Aparatua: Elikagaien Prozesua eta Guruinak

LISERI APARATUA

Elikagaiak prestatzeaz, garraiatzeaz, xurgatzeaz eta kanporatzeaz arduratzen den organoen multzoa. 2 zuloren bitartez komunikatzen da ingurunearekin (ahora uzkia).

Liseri-hodiak:Ahoa Faringea. Hestegorria Urdaila Heste mehea Heste lodia.

Guruinak: Listu guruina-Gibela- Behazun xixkua-Area.-Urdaileko-guruinak-Hesteetako guruinak.

2 digestio mota ditugu:

-Digestio mekanikoa: elikagaiak txikitu, moztu, nahasi (konposizio kimiko berdina. Ez dute elikagaien konposizio kimikoa aldatzen). Ahoan eta urdailan ematen da bereziki.

- Digestio kimikoa: Elikagaien konposizio kimikoa aldatu.

Bi digestio mota hauek aldi berean ematen dira gehienetan.

Liseri-hodiaren pareta- orokorrean 4 geruza (heste gorritik aurrera)

1-Mukosa: Elikagaien kontaktuan. Bertan xurgapena ematen da eta babesa ematen dio hodiari (entzimak).

2- Submukosa: odol hodiak, nerbioak eta guruinak (nutrienteak bertara sartzen dira)

3-Geruza muskularra: mugimendu peristalkikoak.

4- Serosa: liseri hodiaren kanpoko geruza. Babes funtzio du besteak beste.

Mugimendu peristaltikoak: Elikagaiak (elikadura boloa, kimoa) garraiatzeko liseri hodiak egindako uzkurtze erlaxaizioak dira.

LISERI HODIAK:

• Ahoa

  • Liseriketaren lehenengo urratsa da: Irensketa.

  • Listu guruinek: listua jariatu(digestio kimikoa)

  • Hortzak: elikagaiak murtxikatu(digestio mekanikoa). Sustraia/lepoa/koroa. Goiko eta beheko masailezurretan kokatu. Behin betiko hortzak 32 hortz, 4 zuhur agin.

    • AHo laurdena:

    • 3 atzeko agin

    • 2 aurreko agin

    • letagin 1

    • 2 ebakortz.

  • Mihia: elikagaiak+ listua nahastu. ( digestio mekanikoa). Muskulu masa da. Murtxikatzen lagundu eta laringearekin batera fonazioan parte hartzen du.

  • Hemen elikadura boloa sortzen da.

• Listu guruinak: Listua jariatzen duten guruinak.

  • Garrantzitsuenak x2:

  • Parotidako guruinak: Belarri zulo bakoitzaren azpi-aurrealdean. Goiko 2. aginaren ondotik isurtzen dute. (%25).

  • Baraila-azpiko guruinak: barailaren azpian / Mihi hariaren bi aldeen ondoan isuri. (%70).

  • Mihi azpiko guruinak: mihiaren azpi alboetatik isurtzen dute (%5).

• LIstua: %99 ura da. Disgestio kimikoaren hasierari ekiten dio. Elikagaien degradazio kimikoa- entzimak (amilasa azukrea degradatzeko- lipasa grasa degrdatzeko).

  • Funtzioak:

  • Elikagaiak busti.

  • Baktedizida (ahoa garbitu).

  • Elikagaien substantzia kimikoak disolbatu.

• FARINGEA.(EMANDA DAGO)

• HESTE GORRIA: Faringetik erdailera doan 25 zm-ko hodia. Z6-tik D11ra iristen da.(diafragma zeharkatuz)

  • Funtzio nagusia eta bakarra:

  • Elikagaiak eta likidoak urdailera eramatea (mugimendu peristaltikoen bitartez).

• Urdaila: Liseri hodiaren zatirik zabalena. Kokapena: diafragmaren azpian eta pixka bat ezkerrerantz. Edukiera : 2,5 l gutxi gora behera.

  • Urdalailako mukosa geruzaren berezitasunak:

  • Pliege txiki askoz osatuta bere bolumena handitzeko.

  • Gruin asokoren kokalekua.

  • Funtzioa:

    • Uruiin gastrikoen ekoizpena.

    • Babesa. (azidoak).

  • 5 atal ditu:

    • KArdia: esfinterra (hasierako atea).

    • Fundus: digestio prozesuko gasak pilatzen dira.

    • Gorputza

    • Antroa: amaierako poltxatsoa (piloaren zatia)

    • Piloroa: Esfinterra (amaierako atea)

LISERI APARATUKO GURUINAK

Gibela

1. Behazuna ekoiztea: Nahitaezko elikagaien digestiorako, bereziki gantzak. (duodenora jariatzen du)(bilis).

2. Karbohidratoen metabolismoa:

   1. Glukogenogenesia (aminoazidoak-glukosa)

   2. Glukogenolisia(glukogenoa-glukosa)

   3. Glukogenosintesia (glukosa-glukojeno)

3. Lipidoen metabolismoa: kolesterola ekoiztu.

4. Proteinak ekoiztea.

5. Intsulina eta hormonen ezabatzea.

6. Farmakoak eta beste toxina batzuk (alkohola) ezabatzea.

7. Hemoglobina ezabatzea.

8. B12 eta beste substantzia askoren biltegia.

9. Aurdunaldiaaren lehenengo 3 hilabeteetan eritrozitoak(globulo gorriak) ekoiztea (ondoren hezur muin gorriak beteko du lan hau).

Behazun xixkua: gibelak sortzen duen beazun biltegiratzea eta isuriketa erregulatzea.

Area

• Gibela eta behazuna bezala, duodenoarekin konektatzen da.

2 funtzio nagusi:

1. Funtzio exokrinoa: urin pankreatikoa sortu eta duodenora jariatu.

   1. Ura, bikarbonato sodikoa eta entzima desberdinak.

   2. Proteinak eta karbohidratoaen degradazioa

   3. Alkalinoa da (Ph-a7tik gorakoa) urdaileko-urinaren azidotasuna (ph-a 7tik behera) orekatzeko.

2. Funtzio endokrinoa: Hormona desberdinen jariaketa.

   1. Intsulina: odoletik barnerako glukosa difusioan laguntzen du.

   2. Glukagoia: Gibelak glukogenoa glukosa bihurtzea eragiten du. (glukogenolisia)

3. Glukosa maila normalak:

   1. Barauean (ayuno) 75-105 mg/dl

   2. Dugestioan 140-150

      1. Diabetes tipo 1: intsulina gutxi sortzen edo sortzen ez duenean (glukosa maila igo)

      2. DIabetes tipo 2: intsulinarekiko erresistentzia. honek epe luzera intsulina ez sortzea dakar.