A Lingua Galega: Historia, Influencias e o Contexto Literario Medieval

A Lingua Galega: Historia, Influencias e o Contexto Literario Medieval

Orixe e Evolución da Lingua Galega

A lingua galega é unha lingua románica que deriva principalmente do latín. Ten, con todo, influencias anteriores (substrato) e posteriores (superestrato) á romanización.

O Substrato: Influencias Pre e Indoeuropeas

As aportacións lingüísticas anteriores á chegada dos romanos divídense en dous estratos:

• Pobos preindoeuropeos: Influencia principalmente léxica, con termos relacionados coa natureza (carballo, amorodo, beira).
• Pobos indoeuropeos (celtas): Influencia na fonética, léxico e toponimia. Exemplos: topónimos en –(o)bre (cobre), simplificación de –LL– e –NN– (de gallu a galo), evolución de –P–/–T–/–K– a –b–/–d–/–g– (de rota a roda), de –CT– a –it– (de nocte a noite), e termos como buraco. Outras palabras comúns (páramo), o nome actual de Galicia e xentilicios en –ego (galego) teñen orixe non celta.

O Estrato: A Aportación Romana

O compoñente básico da lingua galega é a aportación romana. A latinización, proceso de implantación do latín, comezou cos grupos de elite e estendeuse á poboación, provocando a extinción das linguas autóctonas. A relixión foi fundamental neste proceso. Exemplos de evolución do latín ao galego: PL–, CL–, FL– a ch (de plorare a chorar), MN– a N– (de personam a persoa), AU– a ou– (de aurum a ouro), –MN a n– (de damnare a danar), ou –LT a t (de saltu a souto).

O Superestrato: Influencias Posteriores

Tras a caída do Imperio Romano, Galicia foi invadida por diferentes pobos. A influencia xermánica (suevos e visigodos) foi limitada, principalmente na toponimia (terminacións –ar, -mil, -riz/rís, -monde/munde, -rei/rei, -áns, -ás, -án, –ulfe/–ufe/–oufe), antroponimia (Elvira) e léxico común (branco). A influencia árabe foi indirecta, principalmente no léxico (alcalde, almacén, alfareiro, aceite, alcume) e toponimia (Almuíña).

O Contexto Literario Medieval (Séculos XIII-XIV)

Este período é decisivo para a cultura medieval europea, coincidindo cunha situación privilexiada para Galicia. A descuberta do sepulcro do Apóstolo Santiago e as peregrinacións a Santiago de Compostela contribuíron á expansión da cidade e á súa importancia na cristiandade.

A Lírica Galego-Portuguesa

Nos pazos e castelos da nobreza, as festas e reunións incluían espectáculos musicais que deron orixe á lírica medieval. Os protagonistas eran:

• Trobadores: Nobres que compoñían cantigas.
• Segreis: Poetas non nobres que compoñían e cantaban.
• Xograres: Intérpretes das cantigas.
• Meneireis: Músicos que acompañaban as cantigas.
• Soldadeiras: Bailadoras.

Consérvanse 1679 cantigas de 161 trobadores e xograres, recollidas en cancioneiros manuscritos como:

• O Cancioneiro da Ajuda
• O Cancioneiro da Biblioteca Vaticana
• O Pergamiño Vindel
• O Pergamiño Sharrer