Lehen Mundu Gerraren Bilakaera eta Errusiako Iraultza

Lehen Mundu Gerraren Bilakaera

1. Mugimendu Gerra: Alemania tropak mobilizatu zituen. Helburua zen mendebaldeko frontean aurrera bizkor egitea. Alemanek Schliefen Plana disenatu zuten, Frantzia inbaditzeko Belgikan barrena.

2. Posizioen Gerra: Ekialdeko eta mendebaldeko fronteak egonkortu zirenean. Gerra-etapa berri horretan aurkaria ahalik eta sakonen ahultzea zen helburua. Lubakietan eutsi zieten bi urtez bi aldeetako soldaduek. Verdungo Gudua eta Sommeko Gudua. Galipoliko Lehorreratzean, turkiarrek aliatuak erretiratzea lortu zuten, galera handiak izan baitzituen.

3. 1917ko Krisialdia: 1917an, Errusian iraultza boltxebikeak tsarraren abdikazio ekarri zuen eta Errusiar Inperioa gerratik knapo gelditu zen. Hurrengo urtean, Brest-Litouskeko ituna izenpetu zuen gobernu boltxebikeak Alemaniarekin. Estatu Batuek gerra deklaratu zioten Alemaniari, ondorioz gerra Entente Hirukoitzaren alde jarri zen.

4. Ententearen Garaipena: Eraso zabalak burutu zuten aliatuek fronte guztietan, eta Erdialdeko Inperioek ezin zioten eutsi. Turkia eta Austriak amore eman zuten eta Alemania atzera egin zuen. 1918ko azaroan sinatu zen Lehen Mundu Gerra amaiera eman zion armistizioa.

Errusiako Iraultza

1. 1917ko Iraultza: Gerra handuan parte hartu zuen Errusiak, bai eta porrot ugari jasan ere fronteetan.

2. 1917ko Otsaileko Iraultza: Manifestazio handia batera deitu zuten San Petersburgon. Mugimendu hura lurralde osora zabaldu zen, eta tsarrak abdikatu egin behar izan zuen. Behin-behineko gobernua eratu zen, Kerenski sozialista moderatua buru. Kalean, sobiet izeneko iraultza-kontseiluak osatu zituzten soldaduek eta langileek.

3. 1917ko Urriako Iraultza: Hiriko gune garrantzitsuenak okupatu zituzten boltxebikeek, eta Neguko Jauregiak ere, gobernuaren egoitza. Aurreneko neurriak izan ziren Errusia gerratik ateratzea, lurrak laborarien artean eta lantegiak nazionalizatzea.

Montxebikeak: Errusiako sozialista moderatuak (gutxiengoa). Boltxebikeak: Errusiako sozialista iraultzaileak, Lenin buru zuzena (gehiengoa).

Hogeita Hamarren Hamarkadako Krisialdia

1. 1929ko Kraka: Zergatiak:

1. Gain-produkzioa behar baino kantitate handiagoak ekoitziz ziren eta mentatuz joan ziren stockak.
2. Burtsan espekulatzea zen: akzioak merke erostea eta aurreraxeago garesti saltzea.

Ostegun beltza: 1929ko urriaren 24an akzio-kopuru handi bat jarri ziren salgai New Yorkeko Burtsan. Eroslerik ez zegoen. Akzioak merkatu egin zituzten eta hain bizkor merketzeak kraka eragin zuen burtsan, eta hainbat inbertsiogilek dena galdu zuten.

Depresio Handia: Sozialak: Lantegiak itxita, langabezian geratu ziren milioika langile. Mundu kapitalista osotik zabaldu ziren ondorioak.