Lehen Mundu Gerra eta Gerraosteko Garaia: Definizioak eta Gertaerak

1. Bake Armatua

Nazioarteko harremanetan hasi zen aldi berriari esaten zaio (1890-1914).

2. Bloke Militarra

Bere burua defendatzeko aliantza bat sortzen duen herrialde multzo bat da. Herrialdeak gerrarako prestatzen hasi ziren: gastu militarrak handitu eta soldaduska luzatu zuten, eta gerrazaletasuna eta abertzalekeria sustatu zituzten egunkarien eta eskolen bitartez.

3. Mugimenduen Gerra

Ezusteko eraso handiak egitean oinarritu zen.

4. Posizioen Gerra

Fronteak sendotu eta lortutako posizioak babestu ziren.

5. Itsaspekoen Gerra

Itsaspekoen erabileran oinarritu zen.

6. Gerrako Ekonomia

Gerran zeuden herrialdeek indarrean jarri zuten ekonomia zen. Sektore guztiei eragiten zien: arma-ekoizpena bultzatu zen fabriketan, emakumeak eta adinduak hasi ziren fabriketan lanean frontean zeuden gizonen ordez, eta elikagai-hornidura errazioen bidez antolatu zen, soldaduek janik gabe ez uzteko.

7. Gerra-Ordainak

Gerraren erantzuletzat jotzen den herrialdeak herrialde garaileei ordaindu behar dizkien kantitateak dira. Lurralde bat desmilitarizatzeak armadak lurralde hori utzi behar duela esan nahi du.

8. Parisko Bakea

Hiru helburu zituen:

• Lehenik, Alemaniari superpotentzia izatea eragoztea.
• Bigarrenik, botere-oreka ezartzea potentzia garaileen artean: Balkanetan eta kolonietan bereziki, gatazka-iturri bihurtu ez zitezen.
• Hirugarrenik, Errusia isolatzea, erregimen komunista zuelako indarrean: "osasun-kordoi" bat sortu zen horretarako, iraultza "kutsatzea" eragozteko.

9. Versaillesko Ituna

Versaillesko Ituna ez zen bake-akordioa izan, alemaniarrek onartu behar izandako inposizioa baizik. Alemania eta haren aliatuak jotzen zituen gerraren erantzuletzat, eta gerra-ordain handiak ordaintzera kondenatu zituen. Alemaniak baliabide militarrak murriztu behar izan zituen, eta Renania eskualdea, Frantziarekin muga egiten zuena, desmilitarizatzea onartu behar izan zuen.

10. Nazioen Elkartea

Nazio Elkartearen helburua munduko herrialde nagusiak elkartzea zen, munduko gatazkak era baketsuan konpontzeko.

11. Locarnoko Espiritua

Locarnoko Espiritua 1925ean indartu zen mugimendu bakezaleari esaten diogu. Alemaniak bere mugak onartu zituen, eta desmilitarizatutako zona britainiarren eta italiarren kontrolpean gelditu zen.

12. Kraka

Burtsako kotizazioen gainbeherari esaten zaio.

13. Ostegun Beltza

Urriaren 24an, "Ostegun Beltza", 13 milioi akzio eskaini ziren, eta New Yorkeko burtsak lur jo zuen.

14. New Deal Programa

Estatu Batuetako Roosevelt presidenteak New Deal (“akordio berria”) izeneko programa jarri zuen martxan. Programa horrek estatuak ekonomian esku-hartze handiagoa izatea ezartzen zuen. Lanpostuak sortzeko eta gizarte-babesa handitzeko, estatuak asko inbertitu zuen herri-lanetan eta nekazaritzarako diru-laguntzetan.