Lehen Laguntzak: Oinarrizko Gida Larrialdietarako

1. Odoljarioak

Odoljarioak kanpokoak, barrukoak edo kanporatuak izan daitezke. Odoljario baten aurrean, soroslearen helburua odola ez galtzea edo istripua izan duen pertsonaren egoera okertzea saihestea da.

Kanpoko odoljarioak

Odola zauri batetik irteten da. Odoljario mota hori geldiarazteko, hiru metodo erabiltzen dira: konpresio zuzena, konpresio arteriala eta torniketea.

A.1: Konpresio zuzena

Konpresio zuzena egin zauriaren gainean apositu garbi batekin, 10 minutuan. Gorputz-adarra altxatu (bizkarrezurrean lesioa duen susmoa badugu izan ezik). 10 minutu igaro ondoren, presioa egiten jarraitu, apositua kendu gabe. Odoljarioa eteten bada, jarri hesgailua, eta eraman zauritua ospitalera.

A.2: Konpresio arteriala

Konpresioa: lesio-gunera odola daraman arteria nagusiarena. Humeroko arteriaren konpresioa, izter-arteriaren konpresioa.

A.3: Torniketea

Zauriaren gainetik eta zaurituaren bihotzetik gertuko gorputz-adarraren muturrean egingo dugu torniketea. Torniketea egingo dugu baldin eta lehenago aipatutako metodoak eraginkorrak ez badira, edo lesio larriak dituzten zaurituak sorosleak baino gehiago badira. Idatziz adierazi zer ordutan jarri den, eta ez askatu.

B. Barneko odoljarioak

Odola ez da kanpora ateratzen; gorputzaren barruan geratzen da. Odoljario horien aurrean, ez da esku hartu behar. Zer egin? Larrialdi-zerbitzuei lehenbailehen deitu, istripua izan duen pertsona ahoz gora jarri hankak altxatuta eta estali beroa gal ez dezan. Sintomak: larruazal hotza, izerditan, zorabioa, tentsio baxua eta takikardia.

C. Kanporatutako odoljarioak

Barnekoak izan arren, odola gorputzaren berezko zulo batetik irteten da kanpora: ahotik, belarri batetik, etab. Odoljario hauek gertatzen direnean ez dugu geldiarazten saiatu behar. Zer egin? Pertsona odoljarioa duen alderantz etzan behar da eta ahalik eta azkarren ospitale batera eraman.

2. Traumatismoak

Muskulu- eta eskeleto-sistemako lesioak dira, normalean kanpoko lesio mekaniko batek eragindakoak, hezurrei, artikulazioei eta tendoiei eragiten dietenak. Lanean istripuak gerta daitezke erorikoen, kolpeen eta harrapatzeen ondorioz, eta, ondorioz, hausturak, kontusioak, zaintiratuak eta luxazioak gerta daitezke:

3. Erredurak

Larruazaleko eta beste ehun bigun batzuetako lesioak dira, sua, hotza, elektrizitatea, produktu kimikoak, irakiten dauden likidoak edo elektrizitatea gorputzetik igarotzeak eragindakoak. Erreduren larritasuna haien sakoneraren eta hedaduraren araberakoa da. Zenbat eta zabalagoak, orduan eta larriagoak.

Erretako gorputz zatia zenbatekoa den kalkulatzeko, Wallacen bederatzien erregela erabiltzen da. Sistema honen bidez, gorputza % 9ko zatitan edo haren multiplotan banatzen da.

4. Zauriak

Traumatismo baten ondorioz larruazalaren jarraitutasuna galtzeagatik sortzen diren lesioak dira.

5. Zaurituak garraiatzea

A. Sorosle bat baino gehiago badago

Bizkarrezurreko lesioa dagoela susmatzen bada, protokolo honi jarraitu behar zaio beti: aulkia, zubi holandarra edo koilara.

B. Sorosle bakarra badago

Arrastatzea: zauritu astun edo handi bat lekualdatu behar denean, eta biktima horrek inolako hausturarik ez duenean erabili ahal izango da.

C. Sorosle bakarra badago

Distantzia laburra bada, sorbaldan eramango du, esku bat bizkarretik pasatuta, edo besoetan edo bizkarrean.

6. Eztarrian trabatzeak

Airea biriketara iristea eragozten duenean, konortea galtzea eragin dezake oxigeno faltagatik. Oro har, janariarekin edo beste gorputz solido batzuekin lotzen da. Bi motatakoak izan daitezke: buxadura partziala eta buxadura osoa. Buxadura baten aurrean, jarduna aldatu egiten da buxadura motaren arabera:

Buxadura partziala

1. Eztula egitera animatu.
2. Bizkarrean ez jo, buxadura oso bat sor baidaiteke.

Buxadura osoa (konortea bai)

1. Ahoa begiratu.
2. Bost kolpe eman bizkarrean.
3. Bost konpresio abdominal egin (Heimlich-en maniobra).

Buxadura osoa (konortea ez)

1. 112ra deitu.
2. Oinarrizko bizi-euskarria hasi.

7. Oinarrizko bizi-euskarria

1. urratsa: Konortea duen egiaztatu

Horretarako, zaurituaren ondoan jarriko gara belauniko, haren sorbaldaren ondoan. Ondoren, pertsonari galdetu behar zaio ea ondo dagoen eta mugitu.

a. Zaurituak erantzuten du edo mugitu egiten da

Konortea duela esan nahi du. Pauso hauek jarraitu:

1. Aurkitutako posizio berean utzi (betiere arriskurik sortzen ez badu).
2. Bere osasuna egiaztatu noizean behin.
3. Laguntza bilatu beharrezkoa bada.

b. Zaurituak ez du erantzuten eta ez da mugitzen

Konorterik gabe dagoela esan nahi du. Beraz:

1. Oihu egin laguntza eskatuz: "LAGUNTZA!!".
2. Arnasten duen egiaztatu.

2. urratsa: Arnasten duen egiaztatu

2.1 Ez dago erantzunik

Biktima ahoz gora jartzen da eta arnasbideak irekitzen dira kopeta-kokotsa maniobra eginez. Lepoko kopeta-kokotsa edo hiper-extentsioa maniobra egiteko (burua luzatuz eta kokotsa altxatuz), jarraitu egin behar dugu:

• Esku bat bekokian jarri eta bestea kokotsean.
• Atzera bultzatu bekokiaren eskuarekin.
• Biktimaren ahotik ikusten den edozer gauza kentzea (gozokiak, hortz-haginak, etab.) eta gorputz arrotzak ateratzea.

2.2 Sorosleak egiaztatu behar du ea pertsonak arnasa hartzen duen

NOLA? Toraxa mugitzen den, arnas hotsak dauden edo arnasketa sentitzen den behatuz. Ikusi, entzun eta sentitu.

Arnasten du?

BAI: Alboko segurtasun-jarreran (ASJ) jarriko da, baina zauritua traumatikoa bada, ez da mugituko.

EZ:

• Ahoz gora etzanda jarri (gora begira).
• 112ra deitu eta konpresio torazikoak egitera pasatu, operadorearen laguntzarekin, telefonoa esku libreetan duela.
• Norbait bidali KDAren bila (Kanpoko Desfibriladore Automatikoa).

Alboko segurtasun-jarrera edo posizioa

Zauritua konorterik gabe dagoenean baina arnasten duenean erabiltzen da, mingainak arnas hartzea ez dezan galerazi.

3. urratsa: Konpresio torazikoak

Konpresio torazikoak bihotzaren mugimendua eta odolaren zirkulazioa berrezartzeko aplikatzen dira. Hurrengo urratsak jarraitu behar ditugu konpresioak behar bezala egiteko:

1. Eskuak bularraren erdian jarri. 30 konpresio toraziko egin:

• Gogor konprimitu, gutxienez 5 cm, baina ez 6 cm baino gehiago.
• Minutuko 100 eta 120 konpresio arteko maiztasuna erabili.

2. Konpresioak egiten dituen pertsona prestatuta badago eta gai bada, konpresio torazikoak eta erreskate-arnasketak konbina ditzake; bestela, konpresio hutsekin jarraitu behar du. Bi arnasketa egin behar dira gehienez hamar segundoz, honela:

• Ezpainak ahoaren inguruan jarri.
• Putz egin etengabe bularra igo arte.
• Airea berriro eman bularra jaisten denean.

3. Konpresioekin eta arnasketekin jarraitu, 30:2 proportzioan, KDA edo osasun-zerbitzuak iritsi arte.

4. urratsa: KDA erabili (Kanpoko Desfibriladore Automatikoa)

Zer egin:

1. Gailua martxan jartzea eta partxeak aplikatzea:

• Aparatuan agertzen diren ahozko (ahotsezko) edo ikusizko (testuzko) jarraibideak betetzea.
• Partxe bat ezkerreko besapearen azpian jarri.
• Beste partxea eskuineko lepauztaiaren azpian jarri.
• Suspertzaile bat baino gehiago badago, ez da oinarrizko bizi-euskarria eten behar.

2. Karga adierazten duenean:

• Banandu eta deskarga eman.
• Oinarrizko bizi-euskarriarekin jarraitu.

3. KDAren jarraibideak bete eta oinarrizko bizi-euskarriarekin jarraitu, biktima sendatu dela eta arnasa normal hartzen hasi dela ziur egon arte.