Lehen frankismoa kampo politika munde gerra aurreko jarrera

Antzerkigintza 1900 eta 1960 urteen artean:1876an hirugarren karlistaldia bukatu zenean, euskal antzerkigintzak gora egin zuen, antzerkian aurkitu zuten abertzaletasuna zabaltzeko aukera  bat.30ren hamarkadan antzerkia goia jo zuen;urte horiek euskal antzerkiaren urrezko aroa izan ziren.Gerra zibila ondoren Guatemalan, Jokin Zaitegi euzko gogoa(1951) aldizkarian antzerki lanak hasi zen argitaratzen. Diktadura zegoenean Maria Dolores Agirrek piztu zuen antzerkia hegoaldean, Garai horri Patri Urkizuk erresistentziako teatroa deitu zion.Antzerki modernoaren aroak:Hiru belaunaldi, 1960 atzetik, 60koa eta 70koa. Hegoaldeko antzerkia gerra zibila arte:1936 arte hiru bultzatzaile nagusi:aldizkariak, euskal iztundea eta euskaltzaleak elkartea.Betidanik izan da antzerki zaletasuna Donostian, euskallerriaren alde aldizkarian Gregorio Mujikak 1912.Urteko antzezpenak zerrendatzean 72 antzerki lan zenbatu ziren.

Euskal iztundea

1915ean Donostiako udalak euskal iztundea katedra(antzerki eskola bat) sortzeko baimena eman zuen, Toribio Alzaga izendatu zuten zuzendari, han testuaren ikasketaz, keinuak, makillajea, dekoratuei… behar bezalako garrantzia ematen zieten.22 urtetan arrakasta handia izan zuten, Lapurdin, Gipuzkoan eta Bizkaian.Euskaltzaleak elkartea:1934an eusko antzerki eguna antolatu zuten.Toribio Alzaga:Alzagak lan asko itzuli zituen adibidez, macbetch(euskaraz irritza) eta beste batzuk moldatu zituen,ramuntcho adibidez.Alzagaren xedea ikusleak erakartzea zen, hori erraz egiteko antzerkigintza erraza proposatu zuen,Altzagaren humorea azpimarratzen dugu.

Abelin Barriola:Humorezko lanak, komedia burgesak etab sortu zituen.Goi argi izenekoa izan zen garrantzitsuena.Euskara goraipatzen zuen eta Alzaga baino arrakasta handiago izan zuen.antzerkigintza berria:antzerki berri bat, historia de una escalera, buero de Vallejo idatzia.Errealismotik gertu zebilen, eragin handia euskal herrian.Gabriel Aresti eta Bernardo Atxaga:Estetika berbera landu zuten.Arestiren lan garrantzitsuenak: etxe aberatseko seme galdua eta justizia txistulari.Atxaga:antzerki bat idatzi zuen, borobila eta puntua izenekoa, elementu herrikoiak eta abangoardiakoak azaltzen dira.1945-1960 arteko olerkigintza;Gerra ondorengo urteak:Gerra ostean isiltasun bat eman zen(euskararekiko)Isiltasun honek Telesforo monzonek urratu zuen, berak idatzi zuen lehen bertso libreak 1945ean Mexikon.50eko eta 60ko hamarkadak:modernitatea.60 hamarkadan sekularizazioa eman zen.Gerra ondoko olerkigintza:gerra ondoko idazleen xedea gerra aurreko egoera ideala berreskuratzea izan zen.Zubi bat eman zen gerra aurreko pizkunde aldiaren eta ondoko olerki modernoaren artean.Jokin Zaitegi eta euzko gogoa:jokin zaitegi:Guatemalan goldaketan liburua argitaratu zuen 1946 ean.   

Jon mirande

Hamalau hizkuntza zekizkien,kultur handiko idazlea izan zen, mirandek sexuari buruz hitzegiten zuen, bere ezaugarriak ziren itsusiaren estetika, ironia eta humore beltza eta jarrera probokatzailea. Gabriel Aresti:euskal burgesia iraindu eta gorrotatu egin zuen.Poesia sinbolistaren bidetik hasi zuen ibilbidea.Nire aitaren etxea itzuli zuen euskarara, idazlan honek 740 hizkuntzatera itzulia dago Xabier lete:Poesia soziala landu zuen, estilo zuzenean eta errealistan.Kritika sozialetik aldendu eta existentzialismoan murgildu zen.