Langile Mugimendua Euskal Herrian: Historia eta Gatazkak

Langile Mugimendua Euskal Herrian

Egoera

Industria gratzearen ondorioz, langile masak hasi ziren. Langileen elkartasuna erakutsi nahi izan zuten, elkarri laguntzeko elkarteak, kooperatibak edo langile elkarteak sortu, eta lan eta gizarte hobekuntzak eskatu zituzten.

Industrializazioak eta immigrante ugariren etorrerak euskal egitura sozioekonomikoa guztiz aldatu zuten, eta industria aurreko garaian langile eta ugazaben artean egondako harreman paternalista amaitu egin zen.

Sozialismoa

1886an Facundo Perezaguak lehen elkarte sozialista sortu zuen Bilbon tipografo talde batekin. Denborak aurrera egin ahala, lan gatazkak areagotu ziren. Manuel Orte izan zen 1891ko hauteskundeetan Bilboko udal zinegotzirako aukeratu zuten lehen PSOEko hautagaia.

1890eko meatzarien grebak arrakasta izan zuen, 1892koak ostera porrot egin zuen.

Armagintza oso industria garrantzitsua bihurtu zen Eibarren, sozialismoa tradizio liberal antiklerikalaren oinordeko bihurtu zen.

Euskal sozialismoaren oinarria batez ere kanpotik etorritako biztanleek eratzen bazuten ere, euskaldunak ere izan ziren tartean. Esate baterako, Tomas Meabe.

1915ean Euskal politika sozialista moderatuagoa agertu zen, Perezaguaren erradikalismoaren ondoren.

Sozialisten eta errepublikanoen artean hitzarmena gauzatu ahal izan zen, eta Prieto Gorteetako diputatu moduan egon zen 20 urtez. Horrela, grebak eta sabotajeak alde batzera utzi zituzten, eta hauteskunde borroka nagusitu zen.

XX. mende hasieran gatazkak areagotu ziren.

Alderdi Abertzaleek Sindikatua Sortu Zuten: ELA

1917an egoera politiko ahula izan zen. Greba bat antolatu zen gobernua kolokan jartzeko.

Grebak porrot egin zuen, eta Prietok ikusi zuen ez zela komeni egitura sindikala gobernuarekin zituen borroketan nahastea.

Inflazioak gero eta handiagoak ziren.

Boltxebikeen garaipena, Europan bildurra.

Sindikalismo sozialista eta anarkista, katolikoa eta abertzalea asko hasi ziren.

Komunismoa Perezagua burutu zuten.

Militar garrantzitsuak tartean; Perez Solis eta Dolores Ibarruri.

Anarkismoak ez zuen ia eraginik euki EAE-n, baina bai Katalunian.

I. Mundu Gerra

Espainiak Lehen Mundu Gerran lehiarik gabeko merkataritza egiteko aukera izan zuen.

Gero, 1921eko krisia etorri zen. Ondorioz, lan egoerak txartu egin ziren.

Komunistek ez zuten egoerataz baliatzerik.

Primo de Riveraren Diktadura.

Anarkismoa legez kanpo geratu zen.

Sindikalismo ase eta katolikoak indar gehiago izan zuten. Largo Caballero sozialista kargu ofizial baterako izendatu zuten.

II. Errepublikan ezkerreko alderdi handienetako bat bilakatu ahal izateko oinarriak jartzen lagundu zieten sozialistei.

Sindikatu Katolikoak

Inongo izaera iraultzailerik ez zuten talde hauek.