Landare Ehunak eta Zelula Organuluak: Azalpen Xehea

Landare Ehunen Sailkapena eta Funtzioak

Oinarrizko Ehuna: Parenkima

Oinarrizko ehuna da eta ohikoena landareetan. Bere zelulak:

• Bizirik daude.
• Gutxi diferentziatuak dira.
• Zelula-pareta mehea dute.
• Tamaina askotarikoa dute.
• Zelulen artean hutsune asko dituzte.

Euste Ehunak: Erresistentzia Mekanikoa

Ehun hauen funtzio nagusia landareari erresistentzia mekanikoa ematea da. Zelula-pareta lodia dute. Bi mota nagusi daude:

Kolenkima: Atal Gazteetan

• Landarearen atal gazteetan aurkitzen da.
• Zelula bizidunez osatuta dago.
• Zelula-pareta garatua du, baina lignifikatu gabea.
• Kloroplastoak izan ditzakete.

Esklerenkima: Atal Helduetan

• Landarearen atal helduetan kokatzen da.
• Zelula hilez osatuta dago heldutasunean.
• Zelula-pareta oso garatua eta lignifikatua du (zelulosaz gain lignina du).
• Ligninak pareta gogortzen du, erresistentzia handia emanez.
• Kolenkimak baino erresistentzia handiagoa eskaintzen du.

Babes Ehunak: Kanpo Estaldurak

Ehun hauen funtzioak dira:

1. Babes mekanikoa eta hidrikoa (lehortzearen aurka).
2. Barneko ehunak kanpoko ingurunetik bereiztea.

Mota nagusiak:

Epidermisa

Landarearen atal gazteak eta bigunak (hostoak, zurtoin gazteak) estaltzen dituen geruza da.

Endodermisa

Sustraien barneko geruza da, egitura desberdinak (kortexa eta zilindro baskularra) bereizten dituena.

Kortxoa

Landarearen atal zaharrak eta gogortuak (zuhaitzen enborrak, adarrak) estaltzen ditu, epidermisa ordezkatuz.

Ehun Jariatzaileak: Substantzien Kanporatzea

Ehun hauen funtzioak dira:

1. Iraizketa: Hondakin-substantziak kanporatzea.
2. Jariatzea: Substantzia erabilgarriak (nektarra, erretxina...) kanporatzea edo gordetzea.

Mota nagusiak:

Kanpoko Jariatzaileak

Substantziak landaretik kanpora jariatzen dituzte (adibidez, guruin-ileak, nektarioak).

Barruko Jariatzaileak

Substantziak landarearen barruan jariatzen dituzte (adibidez, hodi laktiferoak, erretxina-kanalak).

Ehun Eroaleak: Substantzien Garraioa (Izerdia)

Ehun hauen funtzioa substantzien garraioa da landarean zehar. Garraiatutako substantziari izerdi deritzo. Zelulak oso espezializatuak daude eta ilaran kokatzen dira hodiak sortuz.

Mota nagusiak:

Xilema

Izerdi landugabea (ura eta gatz mineralak) garraiatzen du sustraietatik hostoetara.

Floema

Izerdi landua (fotosintesian sortutako substantzia organikoak) garraiatzen du hostoetatik landarearen beste ataletara.

Zelula Organulu Eukariotiko Nagusiak

Mintzik Gabeko Organuluak

Erribosomak: Proteinen Sintesia

• ARNz eta proteinez osatuak daude.
• Proteinak sintetizatzen dituzte.
• Organulu eukariotikoetakoak prokariotoenak baino handiagoak dira.

Zentrioloak: Mitosia eta Zitoeskeletoa

• Proteinez osatuak daude (animalia-zeluletan eta behe-mailako landareetan).
• Zitoeskeletoa antolatzen laguntzen dute.
• Garrantzi handia dute zatiketa zelularrean (mitosian).

Zitoeskeletoa: Zelularen Egitura

• Proteinez osatua dago (mikrotubuluak eta filamentuak).
• Zelulari itxura ematen dio eta mugimenduak ahalbidetzen ditu.

Mintz Bakarreko Organuluak

Lisosomak eta Peroxisomak: Digestioa eta Oxidazioa

• Mintzez inguratutako besikulak dira.
• Lisosomak zelula barruko digestioa egiteko entzimez beteak daude.
• Peroxisomak oxidazio-erreakzioak egiteko entzimez beteak daude.

Bakuoloak: Biltegiratzea

• Tamaina handikoak dira landare-zeluletan (bakuolo zentrala).
• Elikagaiak, ura eta hondakinak gordetzen dituzte.

Erretikulu Endoplasmatikoa (EE): Sintesia

• Mintzezko zaku eta hodiek osatutako sare konplexua da.
• Bi mota daude: EE zimurra (erribosomak ditu atxikita eta proteinen sintesian parte hartzen du) eta EE leuna (lipidoen sintesian eta detoxifikazioan parte hartzen du).

Golgi Aparatua: Garraio Kontrola

• Bata bestearen ondoan pilatutako mintzezko zaku zapalak (zisternak) dira.
• Erretikulu endoplasmatikoan sintetizatutako proteinak eta lipidoak prozesatu, sailkatu eta garraiatzen ditu besikulen bidez.

Mintz Bikoitzeko Organuluak

Nukleoa: Informazio Genetikoa

• Zelularen informazio genetikoa (ADN) gordetzen du.
• ADNaren erreplikazioa eta ARNaren sintesia (transkripzioa) kontrolatzen ditu.

Mitokondrioa: Arnasketa Zelularra

• Arnasketa zelularraren bidez energia (ATP) sortzen du.
• Erribosoma eta ADN propioak ditu.

Kloroplastoa: Fotosintesia

• Landare-zeluletan eta algetan fotosintesia egiten du.
• Erribosoma eta ADN propioak ditu.

Oinarri Biokimikoak eta Ura

Biomolekulen Konposizioa eta Loturak (Oharrak)

GLU (Gluzidoak): CHO. Lotura: O-glukosidikoa.

LIP (Lipidoak): CH(O)(P). Lotura mota bat: esterra (esfingolipidoetan beste lotura batzuk ere badaude).

PRO (Proteinak): CHON(P)(S). Lotura: peptidikoa (aminoazidoen artean).

AZ (Azido Nukleikoak): CHONP. Lotura: fosfodiesterra (nukleotidoen artean).

Uraren Funtsezko Propietateak

• Disolbatzeko gaitasun handia (disolbatzaile unibertsala).
• Erreaktibotasun kimiko handia (erreakzio askotan parte hartzen du).
• Bero espezifiko handia (tenperatura egonkortzen laguntzen du).
• Lurruntze-tenperatura altua (hozte-mekanismoetan garrantzitsua).