Kultura: Definizioak, Osagaiak eta Kontzeptu Nagusiak

Kultura: Definizioak eta Oinarrizko Kontzeptuak

Latinezko “colere” hitzetik dator, “landu” esan nahi duena. Kultura kontzeptuak hainbat definizio jaso ditu historian zehar:

• Edward Taylor: “Kultura gizarte bateko kideek sozialki ikasi eta berdin duten guztia da.”
• Marvin Harris: “Gizarteko kideek ikasitako bizitza-tradizio eta estiloen multzoa, beren pentsatzeko, sentitzeko eta aritzeko erak barne.”
• Jesús Mosterín: “Espezie bereko animalien artean ikaskuntza sozialaren bitartez ondorengo belaunaldiei eskainitako informazioa.”

Kulturaren Osagaiak

Kultura portaera-sistema antolatua da, non biziera eta kultura-sistema eginez, beren zatiak elkarrekin lotzen diren. Bi osagai nagusi bereizten dira:

• Ez-materiala: Ideiak, zientzia, erakundeak, balioak, arauak...
• Materiala: Objektu materialak, gizakiaren oinarrizko beharrak asetzeko sortuak.

Kultura Arau-sistema Gisa

Kultura normatiboa da, portaera-arauak ezartzen dituena. Bi arau mota nagusi daude:

• Arau estatistikoa edo kultura erreala: Gizartean benetan gertatzen den portaera.
• Arau kulturala edo kultura ideala: Gizarteak espero edo desiratzen duen portaera.

Sinboloa eta Hizkuntza

Kulturaren adierazpide nagusiak dira:

Sinboloa

Beste zerbaiten ordezko gisa balio duen edozein gauza da. Hitz eta zenbaki guztiak, igitaia eta gurutzea ere bai, sinboloak dira. Komunikazio sinbolikoaren bidez, pertsonek irakaspen zehatzak elkar truka ditzakete, aurkikuntzak partekatu edo eragiketa landuak antolatu.

Hizkuntza

Sinbolo multzorik garrantzitsuena da. Kultura sortu eta zabaltzeko balio du. Hizkuntza ikastea berezko gaitasuntzat hartzen da; ondorioz, kultura-ideiak, balioak eta arauak jasotzen ditugu. Kultura adierazteko beste modu batzuk ere badaude: margolaritza, musika, eskultura eta dantza. Kulturak sena ordezkatzen du, eta akatsetatik beti ibiltzea eragozten du.

Ohiturak

Ohiturak denborak ezarritako usadioak dira, portaera egokitzat onartuta dauden egintzak.

Tradizioak

Ohitura batzuk beste batzuk baino garrantzitsuagoak dira. Bi ohitura mota daude:

1. Gizalegearen eta portaera landuaren eskabidez jarraitu beharrekoak.
2. Taldearen ongizaterako nahitaez jarraitu beharrekotzat hartzen direnak.

Ohitura batzuei lotzen dizkiegun ongiaren eta gaizkiaren ideia horiei tradizioa deritze. Tradizioak, ekintzen ontasunari edo txartasunari buruzko sineskerak dira. Jendearen ohiturazko praktikatik sortzen dira asko, edo aukera jakinik gabe.

Instituzioak

Ohitura eta tradizio multzo batzuk beste batzuk baino garrantzitsuagoak dira. Instituzioek gizartearen oinarrizko zenbait premia betetzen dituzte gizarte-harremanetan: familia, erlijioa, hezkuntza, ekonomia, politika... Instituzio hitzak giza harremanen iraunkortasuna azpimarratzen du, eta kontrol-sistema batekin lotzen dugu. Hauek barne hartzen ditu:

1. Oso uniformetasun handia lortu duen portaera-arau multzo bat.
2. Tradizio, jarrera eta balioen multzo bat.
3. Tradizio, erritual, zeremonia, sinbolo, jantzi eta beste hainbat osagarriz osatutako multzo bat.

Legeak

Legeak tradizioak indartzeko balio dute. Legeetara makurtzen ez direnei zigorra, kartzela edo heriotza ezartzen zaizkie. Legeak aginpide politikoak ezartzen dituen arauak dira.

Balioak

Balioak tradizioak eta ekintzak onak ala txarrak diren argitzeko ideia abstraktuak dira. Esperientziak garrantzitsuak diren ala ez argitzeko ideiak dira. Karga afektibo bat izaten dute. Kultura bateko balioak binaka agertzen dira: alde positiboa eta negatiboa.

Integrazio Kulturala eta Kultur Erlatibismoa

Integrazio Kulturala

Kultura bat barneratzea, gizarteko beste kideei transmititzen zaizkien arau, balio eta edukiak ikastea da. Identitate sozialaren arabera jokatzea da.

Kultur Erlatibismoa

Kontzeptu honek ez du esan nahi ohitura guztiak era berean baliotsuak direnik, ezta ohitura arriskutsuak ez daudenik ere, adibidez: arrazismoa.

Etnozentrismoa, Xenozentrismoa eta Kosmopolitismoa

Etnozentrismoa

Gauzak ikusteko modu bat da. Norbera da talde guztiaren erdigunea eta eredua, beste talde guztiak neurtzeko eta sailkatzeko orduan. Talde bakoitzak uste du bere kultura besteena baino hobea dela.

Xenozentrismoa

Kanpoko gauzetarako zaletasuna edo horien hobespena esan nahi du. Gure produktuak kanpokoak baino txarragoak direla uste izatea.

Kosmopolitismoa

Kultura desberdinekin identifikatzen diren pertsonak esparru geografiko jakin batean elkarrekin bizitzeari deritzo. Motak:

1. Nazio aniztasuna: Beren baitan zenbait estatuen eredua dugu.
2. Etnia aniztasuna: Emigrazioaren ondorioz bere baitan zenbait etnia dituzten estatuen eredua dugu.
3. Talde baztertuak: Arrazoi askorengatik baztertuak sentitzen diren zenbait talde (homosexualak, muturreko pobrezia dutenak, etab.).