Klimaren Faktoreak: Espainian Eragina Duten Elementu Geografiko eta Termodinamikoak

Klimaren Faktoreak

1. Faktore Geografikoak

Espainiako kliman eragina duten faktore geografikoak honako hauek dira: latitudea, kokapena, itsasoaren eragina eta erliebea. Iberiar penintsularen kokapenak zenbait ondorio ditu. Kostaren paraleloan dauden mendikateek itsasoaren eragina gelditzen dute eta, ondorioz, iparraldetik edo hegoaldetik datozen aire-masak ez dira sartzen. Altitudearen eraginez, berriz, gradiente termikoa gertatzen da; hau da, tenperatura 0,5 ºC jaisten da igotzen den 100 metro bakoitzeko.

2. Faktore Termodinamikoak

2.1. Zirkulazioa Altueran

Zirkulazio atmosferikoa altueran jet korronteak zuzentzen du. Aire-korronte indartsua da, hodi-egiturakoa, eta mendebalde-ekialde norabidean mugitzen da. Korrontearen abiadura aldakorra da.

2.2. Lurrazaleko Zirkulazioa: Ekintza-zentroak, Aire-masak eta Fronteak

a) Ekintza zentroak goi- eta behe-presioko inguruak dira. Presio atmosferikoa aireak lurrazaleko unitate batean duen pisua da. Milibarretan neurtzen da barometroarekin, eta eguraldiaren mapetan isobaren edo presio bereko puntuak lotzen dituzten lerroen bidez irudikatzen dira.

• Goi-presioa edo antizikloia goi-presioen zona da (1016 mb baino gehiago) eta inguruan presio txikiagoko beste zona batzuk izaten ditu. Eguraldi egonkorra sortzen du.
• Behe-presioa, depresioa, borraska edo zikloia behe-presioen ingurua da (1016 mb baino gutxiago) eta inguruan presio handiagoko beste alde batzuk izaten ditu. Eguraldi ezegonkorra sortzen du, askotan euritsua.

Ekintza-zentroen jatorria termikoa edo dinamikoa izan daiteke.

• Ekintza-zentro termikoak airea hoztearen edo berotzearen eraginez sortzen dira. Antizikloi termikoa aire-masa bat hozten denean sortzen da: aire hotzak pisu handiagoa du, behera egiten du eta goi-presioa eragiten du. Depresio termikoa airea berotzen denean sortzen da: aire beroak pisu txikiagoa du, gora egiten du eta behe-presioa eragiten du.
• Ekintza-zentro dinamikoak jet korronteko gailurretatik eta asketatik sortzen dira, eta horiek lurrazalean islatzen dira: gailurrek antizikloiak sortzen dituzte eta askek borraskak.

Iberiar penintsularen gainean zirkulazioa zuzentzen duten ekintza-zentro nagusiak hauek dira:

• Antizikloi baten ekintza-zentroak: Iberiar penintsularen barrualdeko antizikloi termikoak, lurzorua neguan hotzaren eraginez sortutakoak.
• Depresio baten ekintza-zentroak: Iberiar penintsularen barrualdeko depresio termikoak, lurzorua udan berotzearen eraginez sortutakoak.

b) Aire-masak tenperatura, hezetasun eta presioaren ezaugarri jakinak dituzten aire-atalak dira. Propietate horiek sorlekuetan hartzen dituzte.

c) Fronteak hainbat ezaugarritako bi aire-masa bereizten dituzten azalerak dira.