Kirolak, Nutrizioa eta Lehen Laguntzak: Gida Osoa

Ezohiko Jolas eta Kirolak

Indarra, nortasuna, moda eta publizitatearen eraginez oso zabalduak diren jolas eta kirolak dira. Hauek ezagutzeak gure aisialdirako tresna berriak eskainiko dizkigu.

Adibideak:

• Toalla jokoa
• Lacrosse
• Hanka-paloak
• Jausgailua
• Boomerangak eta Indiaka (Indiaka Hego Amerikan jokatzen zen)
• Diskoa (Frisbee)
• Malabarrak
• Badmintona (Indian jokatzen zen)
• Baloi erraldoiak

Talde Kirolen Antzekotasuna

Antzinako zibilizazioetako borroka eta pilota jokoetan aurki ditzakegu haien aztarnak. Aitzindariak Erromatar garaiko "Harpastum" eta Erdi Aroko "Soule" izan ziren.

Fase Bakoitzeko Printzipioak

Erasoan:

• Puntua lortu
• Aurrera egin
• Baloiaren jabetza eutsi

Defentsan:

• Punturik ez hartu
• Besteen erasoa moztu
• Baloia berreskuratu

Kirol-Teknika eta Taktika

Kirol-teknika: Kirol bakoitzak eraginkortasun handiena duten mugimendu egokienak ditu.

Taktika: Norberak edo taldeak jokoan bertan egiten ditugun ekintzak dira.

Behar Berezia Dutenekin Jolasten

Juan Carlos Sola

Desgaitasun Motak

• Zentzumenezko desgaitasunak: entzumenezkoa, ikusmenezkoa.
• Fisikoak edo motoreak: anputazioak (hanka gabeak), garuneko lesioak (paraplegia, tetraplegia), nerbio-sistema zentraleko lesioak (garun-paralisia, lesio neurologikoak).
• Burukoak edo psikikoak: adimen atzerapena, gaixotasun psikikoak.
• Giza jokaerarekin lotutakoak: jokaera arazoak, giza harremanetarako arazoak.

Jarduera Fisiko eta Kirol Egokituen Adibideak

1. Gorrak: atletismoa, saskibaloia.
2. Itsuak: goalball edo txintxarri-jokoa, borrokak, eskia, mendizaletasuna.
3. Hanka bakarrekoak: atletismoa, igeriketa, eskia.
4. Beso gabekoak: atletismoa.
5. Garun-paralisia eta tetraplegiak: Boccia edo petanka, Slaloma, gurpil-aulkiko lasterketak.
6. Orokorrak: txirrindularitza, petanka, judoa, igeriketa, futbola.

Nutrizioa

Zelula anitzeko organismoetan gertatzen den prozesua da nutrizioa.

Nutrizio Prozesuaren Faseak

1. Harrapaketa: Elikagaiak hartzea.
2. Digestioa: Janarien eraldaketa prozesua.
3. Xurgapena: Molekula organiko sinpleak eta inorganikoak hesteetako mugak zeharkatzen dituzte, odol eta linfa zirkulazio-sistemara pasatuz.
4. Defekazioa: Digeritu gabeko janariak, xurgatu gabekoak, bakterioak eta askatutako mukia uzkitik kanporatzen dira.
5. Zeluletarainoko garraioa: Odolak zein linfak hesteetan hartutako nutrienteak (albeoloetan jasotako O2-arekin batera) gorputzeko zelula guztietara garraiatzen ditu.
6. Metabolismoa: Zelulen barnealdean, nutrienteek metabolismo izenaz ezagutzen diren erreakzio kimikoen multzo zabal eta konplexuen bidez eraldaketa batzuk pairatzen dituzte.
7. Katabolismoa: Substantzia toxikoak iraitz-aparaturaino garraiatzen dira.
8. Iraizpena: Sortutako substantzia toxikoen kanporaketa izerdi eta gernuaren bidez.

Dieta Mota Batzuk

OMEren arabera:

• Proteinaren ehunekoa: %15-20 (Mediterraneoko dietan: %10)
• Lipidoen edo gantzen ehunekoa: %25-30 (Mediterraneoko dietan: %30)
• Gluzidoen edo karbohidratoen ehunekoa: %55-60 (Mediterraneoko dietan: %60)

Nutrienteak

• Makronutrienteak:
  • Karbohidratoak (Sinpleak, konplexuak, zuntzak)
  • Gantzak (Saturatuak, asegabeak)
  • Proteinaren ehunekoa
• Mikronutrienteak:
  • Bitaminak (Liposolubleak: A, D, E, K; Hidrosolubleak: B, C)
  • Mineralak (Makromineralak, Mikromineralak)
• Besteak: Ura, fitokimikoak.

Lehen Laguntzak

Sorospen Katea

1. Istripua ikusten duena
2. 112 koordinazio zentroa
3. Bertan ematen den laguntza
4. Ospitalera eraman eta laguntza medikoa

Helburuak

• Zauritutakoaren egoera ez larriagotzea.
• Bizi-konstanteak mantentzen laguntzea.
• Baldintza onenetan ospitalera eramatea.

Bizitza Bat Salbatzeko Pausoak

• Ebaluazioa (EBAL)
• Konortea egiaztatu
• Arnasketa egiaztatu