Karl Marx: Bizitza, Pentsamendua eta Eraginak

Karl Marx: Bizitza eta Obra Nagusia

Karl Marx Treverisen (Prusian) jaio zen 1818an, eta filosofia, zuzenbidea eta historia ikasi zituen Alemaniako unibertsitate batzuetan, hala nola Bonnen eta Berlinen. Bere ideia liberal, ilustratu eta iraultzaileengatik Frantzian, Ingalaterran eta Belgikan egon zen erbesteratua. Azkenik, Londresen hil zen 1883an. Bere obra nagusia Kapitala izan zen (1867). Liburuaren lehen zatia Marxek argitaratu zuen Alemanian, baina obra osoa argitaratu baino lehen hil zenez, Engelsek azken bi zatiak argitaratu zituen.

Industria Iraultza eta XIX. Mendeko Iraultzak

XVII. mendean aberastasun pilaketa handiak egitea beharrezkoa zenez, aldaketa ugari gertatu ziren lan munduan, Industria Iraultza ekarriz. Berrikuntza handienetako batzuk lurrun-makina, gas-argia eta trena izan ziren. Iraultzak langile asko bereganatu zituenez, jendeak hirietara emigratu zuen. XIX. mendean iraultza handia izan zen Europan, eta une gorena 1848an izan zen; iraultza politiko eta sozialak izan ziren Alemanian, Italian... Aipagarriena Pariseko otsaileko iraultza izan zen, eta Marxek eta Engelsek parte hartu zuten klase sozialak aztertzeko, Alderdi Komunistaren Manifestua idatziz.

Langileen Mugimenduak eta Internazionala

1846an Frantzia, Ingalaterra, Italia eta Alemaniako langileek Langileen Nazioarteko Elkartea (AIT) sortu zuten, Lehen Internazionala. 1871n Marxek Pariseko Komunako ekintza iraultzaileak zuzendu zituen.

XIX. Mendeko Mugimendu Intelektualak

XIX. mendeko lehen erdian, Erromantizismoa izan zen mugimendu nagusia (Victor Hugo, Espronceda, besteak beste). Hegelen pentsamendu dialektikoa erabat nagusitu zen. Bigarren erdian, Auguste Comteren positibismoak izan zuen eragin handiagoa. XIX. mendea zientzien mendea izan zen (Ampere, Darwin, besteak beste), eta literaturarena ere (Clarín, Zola, besteak beste).

Ekonomia Klasikoa eta Lan Baldintzak

Adam Smith ekonomialariak zioen aberastasuna handitzearen gakoa lan kopuru berarekin ekoizpena handitzea zela; izan ere, lege ekonomikoak “esku ikusezin” batek gidatzen zituen: eskaintzaren eta eskariaren legea lege naturala da, prozesu ekonomikoak eraginez. Natura-lege horietan oinarritzen zen ekonomiak alde batera uzten zituen gizarte-aldaketa sakonak.

Kontratatzeko askatasuna zegoenez, nagusiek lan-baldintzak askatasunez ezartzen zituzten, eta langileak aske ziren horiek onartzeko edo baztertzeko. Lan-baldintzak honakoak ziren: 12-18 ordu arteko lanaldiak, asteko 7 egunetan, oporrik gabe.

Marxen Filosofiaren Eraginak

Marxen filosofiak Europako hiru mugimendu kulturalen eragina jaso zuen:

• 1. Alemaniar Filosofia Idealista

  Marxen ustez, bere irakasle Hegelek alderantziz interpretatu zuen mundua; izan ere, haren filosofia idealistak gauzen ordena justifikatu eta legitimatzen zuen, behar arrazionalen emaitza gisa. Marxek bi gauza leporatuko dizkio: gizarte zibila estatuaren menpe jartzea eta subjektuaren eta predikatuaren arteko erlazioa alderantzikatu izana. Hegelen metodo dialektikoa kontuan hartuko du, baina materialismoa oinarri hartuta. Bestalde, Feuerbachen azterketaren jarraipena egin zuen; haren ustez, jainkoa giza ezaugarrien multzoa da, eta, ondorioz, erlijioak gizakia menperatuko du, gizakiaren esentzia baztertuz. Erlijioa eta jainkoa ezagutzeko giza naturara jo behar dugu (materialismoa). Marxek alienazio horren kausak azaldu ez izana leporatuko dio, hori baita arazoa konpontzeko gakoa. Marxen ustez, gizakia esplotatuta eta baldintza txarretan bizi denez, jainkoa sortu du, desiratzen dituen kualitateak proiektatzeko.

• 2. Frantziar Sozialismo Utopikoa

  Sozialistak antagonismo sozialaz eta klase menperatzaileek mendekotasun hori mantentzeko erabiltzen zituzten bitartekoez konturatu ziren, baina ez zuten asmatu langileen askapenerako baldintza materialak zehazten; hortaz, utopian erori ziren, gizartea salatu eta kritikatuz, baina irtenbiderik aurkitu gabe. Proudhonek burgesia deuseztatu nahi zuen jabetza pribatu guztiak ekitatiboki langileen artean banatuz; Marx, ordea, horren aurka zegoen: haren ustez, jabetza da desberdintasun sozialen oinarria, borrokaren bidez desagertu behar dena.

• 3. Ingeles Ekonomia Klasikoa

  Marxek ekonomia politikoa kritikatu zuen legeak behin betikoak balira bezala azaltzeagatik, gertaerak lege bihurtuz. Marxek jabetza pribatuaren jatorria azaldu zuen: kapitala besteen lanen emaitza den produktuen jabetza da; beraz, ezin da arrazoitu, gertaera bat da, ez lege bat.