Kant e a Ilustración: Razón, Liberdade e Autonomía Humana

Kant e o Significado da Ilustración

O Lema da Ilustración: Sapere Aude!

Así entende Kant a Ilustración como a liberación da humanidade da súa culpable minoría de idade; é dicir, da súa imposibilidade de servirse da súa intelixencia sen ser guiado por outro. ¡SAPERE AUDE! (Atrévete a saber!) será o lema kantiano que caracteriza o século XVIII. O lema da ilustración kantiana é a audacia, baseada na crítica racional, pero a partir da experiencia. Como podemos ver no texto, o único que necesitamos é a razón e a liberdade, así como a valentía, para deixar atrás a minoría de idade e lograr unha autonomía integral.

O Proxecto Ético-Político da Ilustración

Desde a reivindicación da razón e a liberdade, ábrese un proxecto ético-político de mellora da humanidade. Cabe destacar que este optimismo descansa sobre dúas bases:

• A crenza na idea de progreso.
• A afirmación da posibilidade do coñecemento obxectivo: a ciencia.

A Visión Crítica de Kant e a Responsabilidade Humana

En Kant hai unha consideración crítica: o pasado é considerado como o conxunto de erros que teñen a súa explicación no insuficiente poder da razón. Así, a Ilustración leva aos homes a responsabilizarse do seu saber e, en definitiva, da súa liberdade, decidindo por si as súas accións e, sobre todo, exercendo o seu dereito, por fin, a pensar racionalmente. Liberar o ser humano das ataduras da tradición e facer del un ser libre pasa por sermos capaces de descubrir as leis que rexen o mundo. O coñecemento teórico e o coñecemento práctico deben ir unidos.

As Preguntas Fundamentais do Ser Humano segundo Kant

A pregunta fundamental para Kant será: Que é o ser humano? Buscar unha definición de ser humano implica contestar tanto á cuestión teórica como á práctica e á teórico-práctica:

• Que podo saber?
• Que debo facer?
• Que me está permitido esperar?

Coa resposta á primeira descubrimos os límites das nosas capacidades cognoscitivas e poderemos ter un criterio seguro na busca das demais respostas. Coa segunda atoparemos unha regra para o obrar no ámbito moral e político. Coa última afondaremos nas esperanzas, desexos e en todas aquelas facetas do ser humano que determinan o sentido da vida e o universo.

A Razón como Instrumento e as súas Manifestacións

Para levar a cabo este proxecto, Kant recoñece, desde o seu punto de vista de filósofo ilustrado, como único instrumento a razón. Esta importancia que Kant lle concede á razón móstrase fundamentalmente no seu antimilitarismo, na defensa que fai da Revolución Francesa (a cal considera como a revolución do seu tempo e que se produce como un deber) e sempre no seu cosmopolitismo.

Conclusión: A Esperanza Ilustrada

Estamos ante o desexo ou a esperanza da época ilustrada e, polo tanto, tamén de Kant como xenuíno representante dese espírito: unha conciencia que a propia humanidade pode chegar a ter de si mesma, e dos seus propios acertos e torpezas.