Justizia Polisean: Platon, Sokrates eta Sofisten arteko Eztabaida

Platonen Filosofia Politikoa: Justizia eta Estatua

Legearen Helburua: Zoriontasun Kolektiboa

Legeari interesatzen zaiona da zoriontasuna guztien artean hedatzea, hau da, justizia egotea. Esaterako, ez da bilatzen talde bakar bat zoriontsu izatea, baizik eta komunitate osoa, hori baita justua. Helburu hau hiritarrak estatuari ekarpen bat egitera konbentzituz lortzen da. Bukatzeko, legeak herritarrak hezten ditu, baina ez bakoitzak nahi duena egiteko, baizik eta estatuaren batasuna eta lotura sendotzeko.

Autoritatea eta Ezagutza Polisean

Platonen ustez, autoritatea ezinbestekoa da polisean justizia bermatzeko. Horretarako, hiritarren bizikidetza bideratu eta hobetu behar da. Gainera, arauen bidez ezartzen den ordenak hiritar guztientzat izan behar du baliagarria. Hori guztia gertatzeko, beharrezkoa da goi-mailako ezagutzara iristea, hau da, noesis-era, azken ideiak edo formak hautematera, batez ere Ongiaren ideia.

Eztabaida Filosofikoa: Justizia Unibertsala vs. Erlatibismoa

Aldeko Argudioa: Sokrates eta Maieutika

Testu honen aldeko argudioak daude. Adibidez, Sokratesen ustez, hiritar guztiek bazuten gaitasuna espazio publikoetan sortutako elkarrizketen bidez definizio edo kontzeptu unibertsaletara heltzeko. Prozesu horri maieutika deritzo. Horrela, hiritarren heziketa zabaltzen da eta benetako batasun batera heltzea lortzen dute, erlatibismo moralaren aurka joz.

Kontrako Argudioa: Sofistak eta Erlatibismo Morala

Testu honen kontrako argudioak ere badaude. Sofisten ustez, legeak polisean beharrezkoak badira ere, polis bakoitzean lege desberdinak egongo dira. Azken finean, morala erlatiboa dela defendatzen dute (erlatibismo morala). Haien arabera, boteretsuek legeak beren onurarako egiten dituzte, eta haien estrategia hiritarrak limurtzea da, ospea eta boterea lortzeko. Azken batean, legearen ekoizpena talde desberdinen arteko akordioetan datza, eta horregatik da aldakorra.

Balorazio Kritikoa: Oreka Baten Bila

Aldeko eta kontrako argudioak aztertuta, nire balorazio kritikoa egingo dut. Egia esan, ez dut uste anti-erlatibismo moral absolutu bat edo erlatibismo moral absolutu bat nahikoa denik gizarte justu bat lortzeko. Egokiena oreka bat lortzea litzateke. Adibidez, balio batzuk partekatuak edo unibertsalak izatea, justizia kasu, baina, aldi berean, beste esparru batzuetan erlatibitatea onartzea. Hala ere, inoiz ez da ahaztu behar guztientzat ona den zerbait bilatzearen garrantzia.

Ongiaren Ideia: Ezagutzaren Gailurra

Ongiaren Ideiaren Garrantzia

Ongiaren ideia ulertzea garrantzitsua da, nahiz eta zaila izan. Ongiak gauzen zuzentasuna eta edertasuna sortzen ditu. Beraz, norberak, bai bizitza publikoan bai pribatuan, zentzuz jokatu nahi badu, Ongiaren ideia ulertu behar du.

Ideien Mundua eta Benetako Errealitatea

Platonen arabera, bi mundu daude:

• Ideien Mundua: Eremu honetan ideiak eta formak daude. Abstraktua denez, denboratik eta espaziotik kanpo kokatuta dago, eta soilik arrazoimenaren bidez irits gaitezke bertara (episteme). Goi-mailako ideiara prozesu dialektiko baten bidez iristen da, eta ezagutza-maila horretara (noesis) helduta, errealitatearen zuzentasuna eta edertasuna atzematen ditugu. Goi-mailako ezagutza hori gainerako ideia eta formen jatorria da.
• Mundu Sentikorra: Mundu honetan dauden gauzak Ideien Munduko formen kopia inperfektuak dira. Beraz, benetako errealitatea Ideien Munduan dago.

Ezagutzaren Bideak: Dialektika vs. Zentzumenak

Aldeko Argudioa: Sokratesen Elkarrizketa Metodoa

Sokrates, neurri batean, ados zegoen, arrazoia bilatzeko prozesu neketsu batean oinarritzen baitzen, maieutika izenekoan, zeinak lotsa eta ironia erabiltzen baititu. Gainera, Ongia eta Justizia funtsezko kontzeptutzat hartzen zituen, justiziari lehentasuna emanez. Azkenik, Sokratesen ustez, hobea da ezagutza taldean elkarrizketaren bidez lortzea, bakardadean baino.

Kontrako Argudioa: Sofisten Eszeptizismoa

Sofistak guztiz kontra zeuden. Haien ustez, zentzumenen bidezko ezagutza mugatua da (eszeptizismo epistemologikoa), eta soilik gauza aldakorrak ezagut zitezkeen. Horrez gain, zioten polis bakoitzean nomos-a (legea) desberdina dela eta, arrazoia lortzeko ahaleginen ordez, jendea limurtu edo konbentzitu egin behar dela.

Balorazio Kritikoa: Elkarrizketaren Alde

Aldeko eta kontrako argudioak aztertuta, guztiz ados nago Sokratesek esaten zuenarekin, hau da, arrazoia elkarrizketaren bidez eta iritzi desberdinak entzunez bilatzearen garrantziarekin. Ez dut uste jendea limurtzea, nahiz eta esandakoa egia osoa ez izan, bide egokia denik. Justizia eta Ongia guztien onurarako bilatu behar diren printzipio etikoak dira.