Joanes Leizarraga, Pedro Agerre "Axular", Joan Perez Lazarraga, Bernat Etxepare

Joanes Leizarraga: 1571 Biblia euskarara hitzuli zuen, erreginaren aginduz. Bizitza: Beraskoitze, Lapurdi (1506) - Bastida, Nafarroa Beherea (1601). Apaiz katoliko izatetik protestantismora bihurtu.Herritarrak Erreforman (kalbinismoan) hezteko lanaren kargu, Joana Albreteko erreginaren aginduetara. Liburua: Testamendu Berriaren itzulpena (1571 Denak argitaratu), Hiru lan iritsi: Jesus Krist  Gure Jaunaren Testamentu + bukaerako hiztegitxoa, Kalendrera (elizako jaien egutegia) eta doktrina. Lanen asmoa: Herritarrak erlijioan sartzea. Hizkera: Iparraldeko euskara-batu moduko baten sortzaile:  lapurtera eta Nafarroa Behereko euskalkiak baliatuz. Latinetik hartutako hitz asko.  hizkuntza lehorra eta zurruna, eguneroko hizkeratik urruti samar.

Pedro Agerre "AXULAR" (1556-1644) XVII. mendean hainbat gauza aipagarri: Inkisizioaren sorrera, Trentoko Kontzilioa (1545)(dogmak berriz aztertu  ziren) Sarako Eskola: Axular ikasi zuen eskola, bertako buru eta idazlerik onena. Eskolaren helburua euskara lantzea zen. Euskaldunei hizkuntza zer irakurri ematen zieten. Lapurtera klasikoa erabiltzen zen. sara inguruko euskal idazleen biltzarra zen. Bizitza: Urdazubin (Nafarroa Garaia) jaio, Axular baserrian. Ikasketak: Salamancako unibertsitatean. Liburua: Gero (1643), Helburua: Kontraerreformaren ideiak bultzatzea, Mezua: bizimodu zintzo eta fededuna ez utzi gerorako; batez ere, alferkeria saihestu. Euskalkia: nafar-lapurtarra. Hartzailea: ez oso jakintsuak. Hizkuntza egokia eta sermoilarien estiloa. Gero liburua oso garrantzitsua izan zeb Euskera Batua soretzeko. Lehenengo liburua Euskera Literatuan argitaratua.

Joan Perez Lazarraga: 1548?-1605, 1.Bere eskuizkribua 2004an Madrilen aurkitu. 2.Maiorazkoa (Bere bizitza kontatzen digu) Liburuaren gaia: Amodio eta maiteminduen gorabeherak nagusiki, kontakizun mitologiko luze bat, garaiko modari jarraiki. Forma: Eskuizkribua da /Ez liburu) Tamaina: 102 orri, lan zirriborro bat dirudi, 2. atala mitologiaren istoriak. Bi heren poesia euskal bertso-molde ohikoenetan egina, herrikoiak. Ondorioa: EH Hegoaldeko literatura euskaldunaren aspaldiko lekukoa. Euskal literatura ez soiilik iparraldean. Euskaldun ikasiek euskara ere erabiltzen zuten idazteko (ez soilik gaztelera). Euskal alfabetuen kopurua: Beste herrialdeen parekoa (Madrileko Gorteetako idazkari asko euskal jatorrikoak. Lehen idazkia EH izenarekin (Eusquel erria (XVI.a)

Bernat Etxepare: Nafarroa Behereko Sarasketan jaio URT? HIL? Apaiz izan zen Donibane Garazin eta 1515etik aurrera Eiheralarreko erretore. Espetxeratua izan zen erregearen alde egitearen gaitik eta  Joana Albretekoaren aurka. Liburua Linguae Vasconum Primitiae (Euskaldunen hizkuntzaren hasiera) (1545). Gure literaturako 1. liburua, Bordelen argitaratua, Sarrera prosan eta ondoren 16 olerki. Sarrera prosan eta ondoren 16 olerki. Gaiak: Erlijioa, maitasuna, Autobiografikoa,  Euskararen goresmenekoak. Hizkera: Euskalkia: nafar-lapurtarraren ekialdeko azpieuskalkia (Garazi aldekoa), Herritar xehearentzat idatzia. Sustraiak: Erdi Aroko ala Berpizkundeko autorea?, Berpizkundeko tesiaren aldeko arrazoiak, Zortziko txikiaren erabileran: 4/4 // 4/3, Maitasunaz aritzeko era. urrutiko maitearen oroimina

Artzain nobela/ Euskalkia:  arabar ipar ekialdekoa /Lexikoa: hitz bereziak(eroango, gatx=gaitz), Erdarakadak: prometidu, sinfalta, kasi. Arkaismoak: Eze=ezen, enegaz / b) amorearren=amoreagatik.Morfologia: Aditza: Subjuntiboa(eroango leutsala=zuela, joan zidin=zen), Trinkoak (eustela=eusten ziotela, dakusazun / b) eukan=zeukan,) Laguntzailea: (eutsan, eben, erregutu legiola=ziola), Deklinabidea: bisitatzen=bisitatzera, joaten=joatera. Erakusleak: (esperantzeau/c) dageau). Sintaxia: (prometidu eutsan eze biharamunean sinfalta Sirena eroango leutsala bere aposentura (konpletiboa))

Silbiak Silberoren nahia ezagutu zuen, hau da, honek Sirenarekin elkartu nahi zuela. Silbiak bere laguna Silberoren gelara eramango zuela agindu zion eta hau poztu egin zen eta ia pena guztiak kendu zizkion. Biharamunean bi neskak eskutik helduta joan ziren Silberoren gelara. Elkar agurtu zuten kortesia guztiz eta Silbero kantatzen hasi zen, arparen laguntzaz. //Silberoren kantua: Sirenari erregutzen dio ez egoteko berarekin haserre. Lore batekin konparatzen du eta bere pena ikusita, berba bat esateko eskatzen dio (ziurrenik, maitasunezkoa)

a eroango leutsala bere aposentura (konpletiboa))