Ivan Illich eta Deseskolatzearen Teoria: Hezkuntzaren Kritika

Ivan Illich: Biografia eta Hezkuntzari Egindako Kritika

Ivan Illich (Viena, 1926 - Bremen, 2002) hezkuntza tradizionalari kritika zorrotza egin zion pentsalari austriarra izan zen. Bere jarrera erradikalagatik, jende askoren aurkakotasuna jaso zuen, eta anarkista izatea leporatu zioten. Histologia ikasi zuen eta kristalografian graduatu zen. 1942 eta 1946 urteen artean, Teologia eta Filosofia ikasi zituen Erromako Unibertsitate Gregorianoan, ohore altuenekin graduatuz. Apaiz bihurtu eta New Yorken aritu ondoren, Puerto Ricoko Unibertsitate Katolikoko errektoreorde izendatu zuten 1956an. 1961ean, Mexikon, "Centro Intercultural de Documentación" (CIDOC) sortu zuen, Ipar Amerikako misiolariei hizkuntza eta kultura hispanoamerikarra eskaintzeko zentroa.

Illich-en Hezkuntzaren Kritika

Illich-ek gaur egungo ekonomietan ematen den hezkuntzari kritika gogorra egin zion. Bere ustez, hezkuntza kontsumismoan oinarrituta dago, eta ikasleei derrigorrezko curriculum bat ezartzen zaie, beraien benetako interesak kontuan hartu gabe. Illich-ek defendatzen zuen ikaskuntza esanguratsuena ezusteko egoeretan eta eskolatik kanpo gertatzen dela. Eskolak trebetasunak lortzeko toki ezegokiak zirela esaten zuen, eta hezkuntza eskuratzeko tokirik okerrenak ere bai. Autoikaskuntzaren aldekoa zen, harreman sozial eta elkarrizketa erraz eta informaletan oinarrituta. Bere bizitzan zehar, hezkuntzaren inguruko liburu ugari idatzi zituen, horien artean famatuena "Desescolarizar la Sociedad" (1971) izan zen.

Deseskolatzearen Teoriaren Hastapenak

Deseskolatzearen lehen hastapenak 1970eko hamarkadan agertu ziren, Goodman-en idatzietan. Hamarkada horretan bertan, Ameriketako Estatu Batuetan "Homeschooling" edo "etxeko eskola" mugimendua sortu zen, baina ez zuen indarrik hartu 1980ko hamarkadara arte. Mugimendu honen bultzatzaile nagusia Ivan Illich izan zen. Illich-en ustez, hezkuntza egokiena ez zen instituzio baten barruan ematen, baizik eta gizaki berdinen arteko harremanek sustatzen zutela benetako ikaskuntza.

Illich eta Kurrikulumaren Aurkako Jarrera

Ivan Illich eskola tradizionalaren aurkakoa zen, baita ohiko eskolaren aurkakoa ere. Kurrikulumaren aurka egiten zuen, esanez honekin lortzen den gauza bakarra kontsumismoa eta ekonomia sustatzea dela. Illich eta Reimer, beste autore batzuen artean, Mexikon sortutako zentro kultural batean idatzi eta dokumentuak argitaratzen hasi ziren, ospea lortuz. Eskolarik gabeko gizartearen hipotesiak debate sozial handia sortu zuen hezkuntza sistemen garapenaren inguruan, eta gizartean hezkuntza sistemaren eraginkortasunari buruzko zalantzak piztu zituen.

Deseskolatzearen Teoria eta Anarkismoa

Deseskolatzearen teoria anarkismoaren ideologian oinarritzen da, zehazki, norbanakoaren askatasun osoan eta gizarte aske batean, non gizakiak elkarrekiko harmonian bizi diren. Teoria hau garapen ekonomiko handiko eta baikortasun teknologikoko testuinguru batean sortu zen. Eskolak kritika ugari jaso zituen hainbat alderdirengatik, hala nola, metodologia zaharkitua, ezegokitasuna, geldoa izatea, ekonomikoki bideraezina izatea, alferrikakoa eta eraginkortasunik gabekoa izatea.

Deseskolatzearen Ezaugarriak eta Ondorioak

Deseskolatzeak haurrari bere interes propioak jarraitzea eta helduen munduan murgiltzearen bidez ikastea ahalbidetzen dio. Egituratua ez dagoen edozein ikaskuntza ikuspuntu hartzen du erreferentziatzat. Haurrak helduek "hezi" edo "diziplinatu" beharrean, bere kasa ikasten du. Guraso batzuk metodo ez hain egituratu baten aldekoak dira, eta "etxeko hezitzaile lasaiak" deitzen zaie. Guraso hauek haurren deseskolatze boluntarioa egiten dute, haien hezkuntzaren erantzukizuna hartuz. Haurren beharrizanei egokitutako arrazoi desberdin askorengatik gertatzen da hau.

Deseskolatzearen abantailak:

• Planifikazio gutxiago behar du.
• Unean uneko ikaskuntza momentuak atzematen ditu.
• Mundu errealerako sarbidea ematen du.
• Akademikoki "erretzeko" aukera gutxiago dago.
• Haurrak nahi beste ikertu dezake.
• Irakasle-ikasle eredu tradizionaletik aldentzen da.

Deseskolatzearen desabantailak:

• Egitura gutxiago dauka.
• Ikasgai batzuk albo batera utzi daitezke.
• Ikasmaila analizatzea zailagoa da.
• Haurrarengan zentratuegia egon daiteke.
• Beste batzuei azaltzea zaila izan daiteke.

Eskolatutako eta eskolatu gabeko haurren artean desberdintasun nabarmenak daude. Eskolatutako haurrek egunero beren adin bereko haurrekin ordu asko pasatzen dituzte. Eskolatu gabekoak, berriz, haur, heldu eta gazteekin kontaktu pertsonalagoen bitartez sozializatzen dira. Espainian, hutsune legal bat dago gai honekin; izan ere, eskolaratzea doakoa eta derrigorrezkoa izan arren, hainbat familiak haurrak eskolatu gabe izaten dituzte, legeak beren idealekin bat datorren heziketa bat jasotzeko aukera ere ematen duelako.

Hurrengo ataletan, ideia honen aldeko beste autore garrantzitsu batzuk aztertuko ditugu, XX. mendeko teoria pedagogiko garrantzitsuenen testuinguruan.