Italiako Errenazimendua: Arkitektura, Eskultura eta Pintura

SARRERA:

Errenazimendua XV. eta XVI. mendeetan (Quattrocento eta Cinquecento) gertatu zen fenomeno kulturala da, loraldi klasikoaren garaia. Artistarik esanguratsuenak Miguel Angel, Rafael eta Leonardo da Vinci dira. Aitzin Aroko kulturaren printzipioak berriro ezartzen dira, Humanismoaren tradizio kristaua ukatu gabe. Gainera, giza balioek lehentasuna dute eta proportzioa, simetria eta perspektiba zaintzen dira. Artistak maila sozial altua dute, lana konposatzeko askatasuna dute eta enkargu gehienak goi burgesiak eta nobleziak eginikoak ziren. Garai honetan mezenas handiak sortzen dira, Italian hasi eta Europa osora hedatzen direnak. Pinturan arte sinesgarri eta naturalista berpizten da; eskulturan, kanon klasikoak erabiltzen dira eta arkitekturan, erromatar elementu eta teknikak.

ARKITEKTURA

Ezaugarri orokorrak:

• Mundu klasikoaren oroitzapena egiten da eta aldiz, arte klasikoaren proportzioa, neurria eta ordenaren kontzeptua imitatzen saiatzen da.
• Gizakia zuten eredu.

Arkitekturaren barnean bi garai bereiz daitezke:

• XV. mendea edo Quattrocento: Garai honetan arkitekturak apaindura elementu asko ditu (erdigunea Florentzia da).
• XVI. mendea edo Cinquecento: apaindura gutxiagokoa (erdigunea Erroma da).

Euskarriak:

Zutabeak eta murruak dira. Zutabeek gehienetan erdi puntuko arkuak eusten dituzte. Kapitel arruntena Korintiarra da eta batzuetan joniarra, doriarra eta konposatua ezartzen dira.

Eutsitako elementuak:

Gangadunak dira. Ertz ganga edo kanoi ganga erabili arren, gehien erabiltzen dena kupula da. Batzuetan adintelatuak ere badira. Estalkiak kasetoiez apaintzen dira, Erromako Agriparen Panteoian egin zen moduan.

Materialak:

Adreilua eta marmola dira.

Elementu arkitektonikoak:

Frontoiak eta taulamenduak dira.

Apaingarriak:

Girnaldak, gruteskoak, candelieri eta balaustreak dira.

Eraikuntza errenazentistak, proportzioa, batasuna, dinamikotasuna, perspektiba eta ordena zaintzen dituzte. Oinplano zentralizatuetara pasatzen dira, Cinquecentotik aurrera ohikoenak. Horizontaltasunak bertikaltasunak baino pisu handiagoa du eta horretarako erlaiza eta moldura horizontalak handitzen dira. Arkitektura zibilak gero eta adibide gehiago.

ITALIAKO ARKITEKTURA

QUATTROCENTO (XV. mendea):

Mundu klasikorako itzulera Florentzian mamitzen da, Mediciren garaian. Esperimentazio eta bilatze aldia da.

FILIPPO BRUNELLESCHI:

Donatello eta Masacciorekin batera, errenazimentuaren aitzindari kontsideratzen da. Arkitekturan lan egin zuen.

Lanik inportanteenak dira:

• Florentziako Santa Maria dei Fioriko kupula: Danbor oktogonal baten gainean neurri handikoa eta kanpoaldetik kasko zorrotza.
• San Lorentzo eliza: oinplano basilikala erabili zuen eta hiru nabetakoak dira, arkuteriaz banatuak. Gainera, kapitel klasikoei taulamendu zati bat gehitzen die.

LEO BATTISTA ALBERTI:

Arkitekturari buruzko hainbat liburu idatzi zituen. Proportzio matematikoak aztertu zituen eta funtzionaltasunari eta hirigintzari aparteko garrantzia eman zien. Lanik esanguratsuenetariko bat Rucellai jauregia da.

ITALIAKO ESKULTURA: QUATTROCENTO (XV. mendea):

Eskultore nagusienak hauexek izan ziren:

L. GHIBERTI:

Errenazimentuko lehen eskultorea izan zen. Brontzez eginiko erliebeetan maisua izan zen. Lehendabiziko ateetan, anatomiaren azterketa sakona nabari da. Bigarren ateetan, berriz, perspektiban ikusten diren konposizio arkitektoniko klasikoak egiten dira. Florentziako Bataiategiko Iparraldeko atean Testamendu Berriko 28 eszena garatzen ditu. Gainera, Paradisuko Atean, Testamendu Zaharreko eszenak ikus daitezke. Ghibertik erliebeen intentsitatea gutxitzen joan zen. Sakontasun sentsazioa lortzeaz gain, arkitekturan eta paisaietan perspektibaren erabilera azpimarratzen du.

DONATELLO:

Lehen aldiz eskulturan perspektiba eta gai herrikoak erabili zituen. Ghibertiren tailerrean ikasia zen, konkor biribileko eta erliebeetako eskultorea izan zen, bai harri eta marmol gainean bai brontzez. Horrez gain, proportzio klasikoak gizakiaren irudikapen erreal eta adierazkorraz bateratu nahi izan zituen. Haur, gazte eta agureez gain, zaldi gaineko eskultura klasikoen eredua ere berreskuratu zuen Donatellok Condottiero Gattamelata egitean.

RAFAEL SANZIO: ATENASKO ESKOLA

Obraren identifikazioa:

"Atenasko Eskola" Rafael Sanziok egindako margolana da, Julio II.a Aita Santuak gelak apaintzeko ardura eman ziona. Zigiluaren aretoan kokatzen da eta filosofia naturala eta teologia errebelatua irudikatzen ditu, eszenatoki zabal batean mundu klasiko eta errenazentistako figura garrantzitsuak erakutsiz.

Obraren azterketa:

Fresko egindako pinturak mundu klasikoan murgiltzeko aukera ematen die ikusleei, pertsonaien mugimendua behatzen duten bitartean. Rafaelek erromatar tenplu batean inspiratutako eszena bat erabiltzen du, ziurrenik Bramanteren diseinuei jarraituz San Pedro basilikarako, konposizio oso orekatu eta harmonikoarekin. Lanak zutabeak, estatuak eta behe-erliebeak ditu, eta arkitektura eta perspektiba oso garrantzitsuak dira espazioa definitzeko eta pertsonaiak taldeka biltzeko. Irudi nagusiak, Platon eta Aristoteles kasu, zentralizatuta eta simetrikoki kokatuta daude, eta hondoak, berriz, inguruaren monumentaltasuna nabarmentzen du.

Obraren iruzkina:

Lanak jakinduria klasikoaren eta pentsamendu errenazentistaren garrantzia islatzen du, antzinako filosofoak Rafaelen garaikideekin batera erakutsiz, eta horrek artista modernoen kategoriaren eta Antzinateko jakintsuen arteko alderaketa iradokitzen du. Irudikatutako pertsonaiek, bai eta soinean daramatzaten objektuek eta keinuek ere, esanahi historikoak eta pertsonalak transmititzen dituzte, haien nortasunari eta giza ezagutzari egiten dioten ekarpenari buruzko xehetasunak azalduz. Gainera, pertsonaien antolaerak eta ingurunearen aukeraketak garai hartako eragin sozial eta kulturalak islatzen dituzte, baita erudizioaren eta pentsamendu filosofikoaren balorazioa ere.

Ondorioa (balorazioa):

Rafael Sanzioren "Escuela de Atenas" maisulanak aparteko trebetasun teknikoak eta esanahi historiko eta filosofiko sakona uztartzen ditu. Bere irudi nabarmenen irudikapen magistralak eta bere konposizio arkitektoniko zainduak pintura hau Italiako Errenazimenduaren testigantza iraunkorra eta ezagutzaren eta jakituriaren bilaketaren ospakizuna bihurtzen dute. Hezkuntzaren, elkarrizketa intelektualaren eta tradizio klasiko eta modernoen arteko jarraitutasunaren garrantziaz hausnartzera gonbidatzen duen obra da.

MIGEL ANJEL: VATIKANOKO PIETATEA

Obraren identifikazioa:

"Vatikanoko Pietatea" Michelangelok, XVI. mendeko Italiako Errenazimenduaren ordezkari nagusietako batek, sortutako eskultura da. Artelan hau artistaren lan klasiko eta humanistenetakotzat jotzen da, Carrarako marmolez egina eta Vatikanoko San Pedro Basilikan kokatua.

Obraren azterketa:

Miguel Angelek Carrararen marmola erabiltzen du, doitasunez leundua edertasun ideala eta perfekzio teknikoa nabarmentzeko. Eskulturak Ama Birjina irudikatzen du hildako Kristoren gorputzari besoetan eusten, mina eta errukia islatzen dituen konposizio klasiko batean. Birjinaren irudia, aurpegi gazte eta delikatuarekin, Kristoren gorputzarekin kontrajartzen da, bizitzaren eta heriotzaren arteko dualtasuna adieraziz. Mantuaren tratamenduak, dotoretasunez eta errealismoz zizelkatua, eszenaren sakontasun emozionala nabarmentzen duten argi eta itzal kontrasteak sortzen ditu. Michelangelok bere ukitu pertsonala gehitzen du Kristoren gorputza apur bat desorekatuta irudikatzean, irristatzear balego bezala, konposizioari dinamismoa gehituz.

Obraren iruzkina:

Errukiaren gaiaren aukeraketak, Kristoren pasioan eta Ama Birjinaren errukian zentratua, kristautasunak arte errenazentistan eta garaiko erlijio-debozioan zuen eragina islatzen du. Miguel Angelek elementu klasikoak eta humanistak konbinatzen ditu edertasun ideala eta sakontasun emozionala adierazteko, bere testuinguru historiko eta soziala gainditzen duen obra sortuz. Artistaren izena Ama Birjinaren zintan sartzeak agerian uzten du obraren sortzaile gisa onartua izateko nahia, haren harrotasuna eta trebetasun artistikoa azpimarratuz.

Ondorioa (balorazioa):

Michelangeloren "La Piedad Vaticana" maisulanak aparteko trebetasun teknikoak eta adierazpen emozional eta espiritual sakona uztartzen ditu. Eskulturak bake eta lasaitasun sentsazioa transmititzen du, irudikatzen duen gai tragikoa gorabehera, artistak marmolaren gainean duen nagusitasuna eta denboraz kanpoko edertasuneko lanak sortzeko duen gaitasuna erakutsiz. Lan hau Michelangeloren jeinu sortzailearen eta Italiako Errenazimenduko ondare artistikoari egindako ekarpenaren testigantza iraunkorra da.