Inperio Kolonialak eta Deskolonizazioa: Faktoreak eta Ondorioak

Inperio Kolonialak eta Inperialismoaren Aroa (1870-1914)

Inperialismoaren Ezaugarriak

• Industrializazioaren ondorioz, Europako potentzia nagusiek hazkunde eta garapen ekonomiko ikaragarria izan zuten.
• Europako potentziek inperio kolonialak eratu zituzten Afrikan eta Asian:
  • Ustiapen politiko eta ekonomiko sistematikoa.
  • Kontrol politiko eta ekonomiko zuzena.

Britainia Handiaren Inperioa

• Munduko inperiorik handiena eta heterogeneoa.
• Ezaugarri komun bakarra: britainiar metropoliaren mendekoa izatea.
• Kolonia motak:
  • Populatze-koloniak: Emigrazio zuriko koloniak (Kanada, Australia…). Autogobernu-eskubidea zuten.
  • Kolonia zaharrak: Karibe aldean sail handiak landatzeko zituzten lurraldeak (Jamaika, Bahamak…).
  • India: Inperioaren koloniarik estimatuena, arrazoi politiko eta ekonomikoengatik (lehengai aberatsak: kotoia, tea…).

Kolonia Geoestrategiko Garrantzitsuenak

• Mediterraneoan: Gibraltar, Malta, Txipre.
• Ekialdeko Afrikaren inguruan eta Indiako Ozeanoan: Adén, Persiako Golkoko protektoratuak, Maurizio uharteak…
• Asiako Ekialdean: Singapur, Hong Kong…
• Afrika: Lurmutur Hiria eta Kairo lotu zituzten.
• Ekialde Hurbilean: Palestina, Irak, Transjordania…

Frantziaren Inperioa

• Ameriketako azukre landaketarako kolonia zaharrak (Guadalupe, Martinika, Guyana).
• XIX. mendean bereganatutako lurraldeak:
  • Magreb: Aljeria, Tunisia, Maroko.
  • Mendebaldeko Afrika tropikala: Kongo, Sudan…
  • Indotxina: Kanputxea, Annam eta Tonkin protektoratuak. (Indotxinar Batasuna, 1887).

Beste Potentzia Kolonialak

Herbehereen Inperioa

• Indonesiako artxipielagoan zentratua.
• Aro Berrian: Ekialdeko Indietako Konpainiaren bidez garatua.

Belgikar Inperioa

• Kongo: Leopoldo II.aren jabego pribatua izan zen hasieran.
• 1908an Belgikako Estatuaren kolonia bihurtu zen.

Portugalen Inperioa

• Zaharrena eta iraunkorrena.
• Brasil galdu zuen XIX. mende-hasieran.
• Mozanbike eta Angola (Afrikan, XIX. mende bukaeran).

Alemaniaren Inperioa

• Inperio txikiena.
• XIX. mendearen bukaeran hasi zen koloniak bereganatzen.
• Lehen Mundu Gerraren ondorioz, kolonia guztiak galdu zituen.

Deskolonizazioaren Faktoreak

II. Mundu Gerraren ondoren hasi ziren koloniak galtzen Asian eta Afrikan.

Faktore Orokorrak

• Kanpoko faktoreak: Nazioarteko egoerarekin zerikusia duten faktoreak.
• Barneko faktoreak: Kolonizaturiko herrialdeetako bilakaerarekin erlazioa dutenak.

Kanpoko Faktoreak: II. Mundu Gerra eta Nazioarteko Jarrera

• II. Mundu Gerraren ondorioak: Gatazkak Europako potentzia kolonialistak ahuldu zituen arlo ekonomikoan eta militarrean.
• Adibidez: Japoniak holandarrak eta frantziarrak kanporatu zituen Indotxinatik eta Indonesiatik. Gerra amaitutakoan ezin izan zituzten koloniak berrezkuratu.
• India: Gerraren ostean metropoliak independentzia onartuko zuela agindu zuen.
• Kolonietako soldaduak metropolietako armadetan.
• Atlantikoko Gutuna (1941): Hirugarren printzipioak herrialde guztiek beren gobernatzeko modua aukeratzeko eskubidea aldarrikatzen zuen.
• II. Mundu Gerrak Europako hondamendia, porrota eta balio krisia adierazten zuen.
• II. Mundu Gerraren ondoren sortutako nazioarteko sisteman ez zegoen lekurik europar kolonialismoarentzat:
  • Sobietar Batasuna (SESB): Koloniak kapitalismo inperialistaren ondorioa zirela uste zuen.
  • Estatu Batuak (AEB): Kolonialismoa kaltegarria zen AEBen interes ekonomikoetarako.
  • Nazio Batuen Erakundea (NBE): Deskolonizazioaren alde agertu zen.

Deskolonizazioaren Ondorioak eta Lerrokatu Gabeko Mugimendua

• Mundu bipolarrean estatu berriak jaio ziren.
• Gerra Hotzak eragin handia izan zuen deskolonizazioan.
• Alternatiba kolektiboa: Neutraltasuna (Mundu komunistarekin edo kapitalistarekin ez lerrokatzea).

Lerrokatu Gabeko Mugimenduaren Gertaerak

Bandungeko Konferentzia (1955)

• Ez lerrokatzearen aldeko jarrera kolektiboa.
• Kolonialismoaren edo neokolonialismoaren salaketa.
• Estatu berrien arteko elkartasuna nazioartean.
• Azpigarapena gainditzeko neurriak hartu beharra.

Belgradoko Konferentzia (1961)

• Lerrokatu Gabeko Herrialdeen Mugimendua sortu zen.
• Lider nagusiak:
  • Nehru (India)
  • Nasser (Egipto)
  • Sukarno (Indonesia)
  • Tito (Jugoslavia)