Industria Iraultzak: Lehena eta Bigarrena (XVIII-XIX. mendeak)

Industria Iraultzaren Kontzeptua eta Aurrekariak

Industria Iraultzaren Definizioa

Industria Iraultza ekoizpen-prozesuetan makinak masiboki erabiltzen hastearen ondorioz sortu ziren aldaketa ekonomiko eta sozial garrantzitsuen multzoa da. Aldaketa horiek Britainia Handian hasi ziren XVIII. mendearen bigarren erdian.

Bi fase bereiz daitezke:

• Lehen Industria Iraultza (1760 inguruan hasita)
• Bigarren Industria Iraultza (1870 inguruan hasita)

Iraultza Demografikoa

XVIII. mendera arte, Britainia Handiko biztanleriaren hazkundea motela izan zen. Mende horren bigarren erdian, ordea, hazkunde demografiko handi eta jarraitua hasi zen, jaiotza-tasa altua zelako eta heriotza-tasa jaitsi zelako.

Heriotza-tasaren jaitsieraren arrazoiak:

• Baztangaren epidemiak behera egin zuen.
• Elikadura hobetu egin zen.
• Aurrerapenak higienean.
• Osasungintzan hobekuntzak (adibidez, Edward Jennerrek baztangaren txertoa asmatu zuen).

Nekazaritza Iraultza

Berrikuntzak aplikatu ziren nekazaritzan eta abeltzaintzan:

• Nekazaritzarako teknikak hobetu ziren: Norfolk sistema aplikatu zen, eta zurezko goldearen ordez burdinezkoa erabiltzen hasi ziren.
• Nekazaritzako egiturak eraldatu ziren.
• Erreformak egin ziren abeltzaintzan.

Pentsaera Berria eta Merkatuak

Industria Iraultza gertatzeko beste faktore batzuk:

• Britainia Handiak barne-merkatu sendoa eta merkatu zabalak zituen.
• Pentsaera berri bat agertu zen; britainiar burgesia inbertitzeko prest zegoen.
• Burdina- eta ikatz-meategi ugari zeuden.

Lehen Industria Iraultza (1760-1870)

Lantegitik Fabriketara

XVIII. mendearen bigarren erdian, zenbait makina asmatu ziren Britainia Handian. Makina horiek leku handia eta inbertsio garestiak behar zituzten. Horrela, fabrikak sortzen hasi ziren.

Lehen makinek energia hidraulikoarekin funtzionatzen zuten, baina handik gutxira beste energia-iturri bat agertu zen: lurruna, James Wattenen lurrun-makinari esker.

Lanaren Antolaketa Berria

Lan egiteko modua aldatu zen: lan-banaketa egiten hasi ziren. Horrek esan nahi zuen langile bakoitzak ekoizpen-prozesuko zeregin jakin batean espezializatu behar zuela. Horrek produktibitatea areagotu zuen, eta horregatik produktuen prezioa jaitsi zen.

Sektore Nagusiak

Ehungintza

Britainia Handiko kotoi-industriak lehengai ugari eta merkea zuen, kolonietatik iristen zen kotoia.

Siderurgia

XVIII. mendearen hasieran, egur-ikatza urritzen hasi zen eta beste erregai bat bilatu behar izan zuten. Proba asko egin ziren arazo hori konpontzeko, eta azkenik, XVIII. mendearen amaieran, burdin onena lortu zen eta labe garaiak eraiki zituzten.

Liberalismo Ekonomikoa

Mendebaldean doktrina ekonomiko berri bat zabaldu zen: liberalismoa (Adam Smith, 1723-1790). Pentsalari honen ustez, askatasun ekonomikoaren printzipioak zuzendu behar zuen ekonomiaren jarduera. Beraz, Antzinako Erregimeneko gremioek ekonomiari oztopo egiten zioten.

Smithen ustez, estatuak ez zuen ekonomian parte hartu behar. Adam Smith lan-banaketaren alde zegoen.

Bigarren Industria Iraultza (1870etik Aurrera)

Bigarren Industria Iraultza 1870etik aurrera hasi zen.

Energia-iturri eta Industria Berriak

Bi energia-iturri nagusi behar izan ziren:

• Elektrizitatea
• Petrolioa

Industria berriak garatu ziren, hala nola siderurgia, industria kimikoak eta industria elektrikoak.

Enpresa Handia eta Banku Modernoa

Industria Iraultzaren hasieran sozietate anonimoak sortu ziren. Sozietate horietan, enpresaren kapitala partaidetzatan edo akziotan zatitzen da, eta gero akzioak burtsan negoziatzen dira.

Ekoizpen Sistema Berritzaileak

XIX. mendearen amaiera aldera, taylorismoa sortu zen. Sistema horretan, ekoizpen-prozesua zeregin txikitan banatzen zen, eta bakoitzaren iraupena kronometratzen zen. Langile bakoitzak zeregin bat zuen.

Henry Ford enpresariak kateko lana aplikatu zuen autoak fabrikatzeko. Produktuak langile batetik bestera pasatzen ziren, eta bakoitzak muntaketako zati batean parte hartzen zuen. Gainera, serieko ekoizpena aplikatu zuen, hau da, produktu baten pieza guztiak berdinak izatea, gehiago ekoizteko.

Enpresa Kontzentrazio Motak

Hauek ziren sortu ziren enpresa-kontzentrazio motak:

• Kartela
• Holdinga
• Trust-a

Kontzeptu Garrantzitsuak eta Definizioak

Akzioak

Enpresa baten kapitalean partaidetza edo zatietako bakoitza.

Burtsa

Akzioen eta baloreen merkatua.

Kartela

Jarduera-adar berean aritzen diren enpresen arteko akordioak.

Holdinga

Enpresa baten akzio gehienen jabe dena, besteak kontrolatzen dituena.

Trust-a

Salgai baten ekoizpenaren fase guztiak egiteko borondatez elkartzen diren enpresa-multzoa.

Konfederazioa

Estatuen elkartea, non bakoitzak bere gobernu berezia mantentzen duen, botere jakin batzuk organo komun baten esku utziz.

Etxeraldia (Emigrazio Masiboa)

Herri bateko biztanle gehienak batera emigratzea.

Datu Historikoak

• Robert Fulton (1807): Estatubatuar honek lurrun bidezko itsasontzia asmatu zuen.