Indarrak eta Mugimendua: Oinarrizko Kontzeptuak Fisikan

Indarrak (F)

Gorputzak higiarazi, geldiarazi, desbideratu edo deforma dezakeen edozein ekintza da.

Ezaugarriak

• Modulua: Indarraren neurria ZENBAT. Unitatea Newton (N).
• Norabidea: Bektorea marrazten deneko lerro zuzen imaginarioa NON.
• Noranzkoa: Bektorearen orientazioa, NORANTZ.

Indar motak

• Pisua (P): Lur planetak masadun gorputzei eragiten dien erakarpenezko indarra da.
• Indar elastikoa (Fe): Luzamenduaren araberakoa da.
  • Fe = k ⋅ Δy
  • Fe: Indar elastikoa (N)
  • k: Malgukiaren konstantea (N/m)
  • Δy: Luzamendua (m)

Inertzia

Gorputzek duten ezintasuna bere egoera bere kabuz aldatzeko.

Inertzia printzipioa

Gorputz guztiek bere egoera berean iraungo dute, infinituki, egoera hori aldatzen duen arte.

Newtonen legeak

Newtonen bigarren legea

• ΣFi = m ⋅ a
• ΣFi: Indar guztien batura (N)
• m: Gorputzaren masa (kg)
• a: Azelerazio (m/s² edo N/kg)

Akzio-erreakzio

Gorputz batek beste gorputz batean indar bat eragiten badu, bigarren gorputz honek beste indar bat eragingo du lehenengo gorputzean, modulu eta norabide berdinekoa baina aurkako noranzkoan.

Indar normalak (FN)

Gorputz bat eusteko, pisuari erantzunez, gainazal solidoak gorputzari eragiten dion erreakzioa da.

Dentsitatea (d)

Masa eta bolumenaren arteko erlazioa (kg/m³).

Presioa (P)

Indarraren eta azaleraren arteko erlazioa (Pa edo N/m²).

Indarren batuketa

• Norabide berean: F_osoa = F₁ + F₂
• Aurkako norabidean: F_osoa = F₁ + (-F₂)
• Indarrak perpendikularrean (Pitagoras): F_osoa² = F₁² + F₂²

Estatika

• P (pisua) = m ⋅ g
• Fe = k ⋅ Δy
• ΣFi = 0 (Oreka)
• P = Fe
• m ⋅ g = k ⋅ Δy => k = m ⋅ g / Δy => m = k ⋅ Δy / g

Inertzia printzipioa

• F = m ⋅ a
• ΣFi = m ⋅ a

Marruskadura indarra

• F_R = μ ⋅ F_N
• F_A + F_R = m ⋅ a
• F_R: Marruskaduraren indarra
• F_A: Aplikatutako indarra
• F_N: Indar normala
• μ: Marruskadura koefizientea

Dinamika

Higidura zuzen uniformea (HZU)

• x = x₀ + v ⋅ (t - t₀)

Higidura zuzen uniformeki azeleratua (HZUA)

• v = v₀ + a ⋅ (t - t₀)
• x = x₀ + v₀ ⋅ (t - t₀) + ½ ⋅ a ⋅ (t - t₀)²

Likidoak

• d = m / V
• Dentsitatea:
  • Ura = 1000 kg/m³
  • Airea = 1,3 kg/m³
• P (presioa) = F / S
• P = d ⋅ g ⋅ h (sakonera)

Pascalen printzipioa

• F₁ / S₁ = F₂ / S₂
• 1 atm ≈ 10⁵ Pa