II. Errepublika Espainian: Aldiak, Erreformak eta Krisiak

II. Errepublikaren aldiak eta bloke ideologikoak

II. Errepublikak lau aldi nagusi izan zituen:

• Aldi Konstituziogilea (1931)

  Gobernua: Niceto Alcalá Zamora (Alderdi Progresista, errepublikanoa eta zentro-ezkertiarra).

  Blokea: Ezkertiarra.

• Biurteko Erreformista (1931-1933)

  Gobernua: Manuel Azaña (Acción Republicana, sozialista eta errepublikano ezkertiarra).

  Blokea: Ezkertiarra.

• Biurteko Zentro-Eskuina (1933-1935)

  Gobernua: Lerroux (Alderdi Errepublikar Erradikala, zentroa) eta Gil Robles (CEDA, eskuindarra).

  Blokea: Zentro-eskuina.

• Fronte Popularra (1936)

  Gobernua: Manuel Azaña (Ezker Errepublikanoa, ezkertiar errepublikanoa).

  Blokea: Ezkertiarra.

II. Errepublikaren aldi bakoitzeko ezaugarriak

Aldi Konstituziogilea (1931):

• 1931ko Konstituzioa onartu zen.

• Errepublika demokratikoa aldarrikatu zen (sufragio unibertsala, emakumeek botoa izateko eskubidea lortu zuten).

• Estatu laikoa (Eliza eta Estatua bereizi ziren).

• Autonomia Estatutuen prozesua abian jarri zen.

Biurteko Erreformista (1931-1933):

• Hezkuntza erreforma: eskola laikoak eta publikoak sortu ziren.

• Lan erreforma: langileen eskubideak hobetu ziren.

• Erreforma militarrak: armada demokratizatu nahi izan zen.

• Sanjurjok estatu-kolpea saiatu zuen, baina porrot egin zuen.

Biurteko Zentro-Eskuina (1933-1935):

• Erreformak geldiarazi edo berrikusi ziren (nekazaritza, lan eta erlijio arloetan).

• 1934ko Urriko Greba Orokorra izan zen, batez ere Asturiasen.

• Ustelkeria eskandaluak (Estraperlo kasua, Nombelo kasua).

• CEDA-k gobernuan gero eta eragin handiagoa izan zuen.

Fronte Popularra (1936):

• Biurteko Erreformistaren erreformak berreskuratu nahi izan ziren.

• Preso politikoentzat amnistia eman zen.

• Faxisten eta ezkertiar sozialen arteko tentsioa areagotu zen.

• 1936ko uztailaren 18an, militarren estatu-kolpea hasi zen (Gerra Zibila).

Biurteko Erreformistaren sei erreforma nagusiak

1. Hezkuntza erreforma: eskola laikoak sortu ziren analfabetismoa murrizteko.

2. Lan erreforma: langileen eskubideak hobetu ziren (ordainsaria, lan-baldintzak, greba-eskubidea).

3. Nekazaritza erreforma: lurrik gabeko nekazariei lurra banatu zitzaien.

4. Militar erreforma: militarrek karguak uzteko aukera izan zuten erretiro bidez.

5. Erlijio erreforma: Eliza eta Estatua bereizi ziren, eliza hezkuntzatik kanporatu zen.

6. Autonomia Estatutuen prozesua: Kataluniako Estatutuaren onarpena egin zen.

Erreforma horiek mantendu al ziren?
Ez, Biurteko Zentro-Eskuinean (1933-1935), gobernu berriak erreforma asko berrikusi edo atzera bota zituen.

Nor zegoen aurka eta zergatik?

• Eliza Katolikoa: erlijio-erreformaren aurka (erlijio-hezkuntza kendu zelako).

• Militarrak: armada murrizteko erreformaren aurka.

• Lur-jabeak eta enpresariak: nekazaritza- eta lan-erreformen aurka (langileen eskubideak gehiegi indartu zirelako).

Biurtekoen krisi nagusiak

Biurteko Erreformistaren krisia (1931-1933):

• Sanjurjoren estatu-kolpea (1932): militar ultrakatoliko batek Errepublika eraisteko saiakera egin zuen.

• Casas Viejaseko sarraskia (1933): Guardia Zibilak anarkista matxinada bat bortizki erreprimitu zuen.

• Industria- eta nekazaritza-erreformen aurkako protestak: enpresarien eta lur-jabeen oposizio gogorra.

Biurteko Zentro-Eskuineko krisia (1933-1935):

• 1934ko Urriko Iraultza: Asturiasen matxinada gogorra izan zen, eta Estatuak bortizki erreprimitu zuen.

• Ustelkeria eskandaluak (Estraperlo kasua, Nombelo kasua): gobernuaren ustelkeria agerian geratu zen.

• CEDA alderdiaren faxismorako joera: Errepublika arriskuan zegoela uste zuten ezkertiarrek.

1934ko Urriko Iraultza eta Amnistia

Zergatik gertatu zen?
1934ko Urriko Iraultza ezkertiarrek antolatu zuten, CEDA gobernura iritsi zelako. Alderdi honek joera faxista zuela uste zuten, eta demokrazia arriskuan zegoela.

Zertan zetzan?

• Asturiasen, langileek matxinada armatu bat antolatu zuten.

• Katalunian, Lluís Companysek Kataluniako Estatua aldarrikatu zuen.

• Gobernuak armada bidali zuen matxinadak zapaltzeko.

• 30.000 pertsona espetxeratu eta erbesteratu zituzten.

Zer da amnistia?
Amnistia lege berezi bat da, espetxean dauden pertsonak askatzen dituena eta haien delituak ezabatzen dituena. Fronte Popularrak (1936) amnistia eman zien 1934ko Iraultzaren ondorioz espetxeratutako ezkertiarrei.

Hauteskundeak eta alderdien koalizioak

II. Errepublikan hauteskundeak ospatu ziren, baina alderdi irabazleak ez zuen beti gehiengo osoa lortu; beraz, koalizioak beharrezkoak izan ziren.

• 1931ko hauteskundeak (apirila): errepublikano eta sozialisten koalizioa (Manuel Azaña, PSOE, Acción Republicana).

• 1933ko hauteskundeak (azaroa): zentro-eskuineko koalizioa (Lerroux eta Gil Robles).

• 1936ko hauteskundeak (otsaila): Fronte Popularra (PSOE, Ezker Errepublikanoa, PCE, ERC).

Liderrak:

• Manuel Azaña: Fronte Popularra eta errepublikano ezkertiarrak.

• Lerroux: Alderdi Errepublikar Erradikala.

• Gil Robles: CEDA.