Iberiar Penintsulako Ur Baliabideak eta Hidrografia

Penintsulako Ibaiak

Ibaia ibilgu batetik doan etengabeko ur-laster bat da. Ibaiak itsasora edo beste ibai batera isurtzen ditu urak.

Ibaien dibertsitatearen eragileak

Hainbat faktorek eragiten dute arro eta isurialde hidrografikoen antolaketan eta ibaien emarian:

• Erliebeak eta topografiak zuzenki eragiten dute hidrografiaren antolaketan, ibaien higaduran, ibai-erregimenean eta obra hidraulikoetan.
• Arrokaren iragazkortasunak jariatze-ura zehazten du.
• Klimak eta prezipitazioek ibaien emaria zehazten dute eta urtean zehar emariak dituen gorabeherak eragiten dituzte.
• Landarediak itzala eta lurrunketa murrizten ditu, higadura leuntzen du eta uholdeak izateko arriskua gutxitzen du.
• Giza jarduera, adibidez, urtegiak eraikitzean datza.

Arro eta Isurialde Hidrografikoak

Arro Hidrografikoa

Arro hidrografikoa ibai, aintzira edo itsaso berera isurtzen diren urak jasotzen dituen lur-hedadura da.

• Isurialdeen banalerroek bereizten dituzte. Adibidez, Duero eta Tajo ibaien arroak.
• Urak ibilgu batetik igarotzen dira, hierarkikoki antolatutako sare bat osatuz.

Isurialde Hidrografikoak

Isurialde hidrografikoa itsasora isurtzen diren arroen multzoa da.

• Isurialde kantauriarreko ibaiak laburrak, emaritsuak eta erregimen erregularrekoak dira.
• Isurialde atlantikoko ibaiak luzeak, higadura-indar ahulekoak, emaritsuak eta erregimen irregularrekoak dira.
• Isurialde mediterraneoko ibaiak laburrak, itsasotik gertu daudenak, emari txikikoak, prezipitazio gutxikoak eta erregimen irregularrekoak dira.

Emaria eta Ibai Erregimena

Emaria

Emaria ibai baten zati jakin batean segundu batean igarotzen den ur-kantitatea da. Emari erlatiboa urteko batez besteko emarien eta arroaren azaleraren arteko erlazioa da.

• Ibaiaren ibilbidean zehar zati emaritsuena bokalean dago, ibaiadarretako urak pilatzen baitira.
• Denboran zehar, emariak irregulartasunak izan ditzake urte batean, ur-goraldi edo agorraldi handiak edo txikiak.

Ibai Erregimena

Ibai erregimena emariak urtaroaren arabera egiten duen aldaketa da. Elur-erregimeneko, euri-erregimeneko eta erregimen mistoko ibaiak bereizten dira.

• Elur-erregimeneko ibaiak goi-mendietan jaiotzen dira. Udazkenean gehieneko emaria dute eta neguan gutxienekoa.
• Euri-erregimeneko ibaiak prezipitazioen menpe baino ez daude.
• Erregimen mistoko ibaiak niboplubialak edo plubionibalak izan daitezke, elurraren edo prezipitazioen eraginaren arabera.

Balearrak eta Kanariak

Balearretan eta Kanarietan ez dago benetako ibairik, ez behintzat penintsulakoak bezalakoak. Errekak edo ur-lasterrak dira, emari txikikoak. Kanaria uharteetan, ia ez dago ibai iraunkorrik. Uharkak ere ohikoak dira.

Hezeguneak: Aintzirak eta Hezeguneak

Urez estalitako eremuak dira. Prezipitazioetatik, ibaietatik edota akuiferoetatik jasotzen dute ura. Espainian hainbat aintzira eta hezegune daude. Asko txikiak dira, urtaroaren araberakoak, eta desagertzeko arriskuan daude, kausa naturalengatik.

Aintzirak

Aintzirak eremu beheratuetan pilatzen diren ur-masa naturalak dira. Era askotakoak daude:

Aintzira Endogenoak

Lurraren barneko indarrek sortzen dituzte.

• Aintzira tektonikoak tolesturen eta failen eraginagatik hondoratutako lur-eremuetan eratzen dira.
• Aintzira bolkanikoak itzalitako sumendi baten kraterrean eratzen dira.

Aintzira Exogenoak

Lurraren kanpoko indarrek sortzen dituzte.

• Aintzira glaziarrak izotzak zulatutako kubetetan eratzen dira, glaziarraren zirkuan edo haran glaziarrean.
• Aintzira karstikoak kareharriaren edota igeltsuaren desegiteak eragindako kubetetan eratzen dira.
• Aintzira endorreikoak ugarienak dira, gune lehorretan eta erdi-lehorretan aurkitzen direnak.
• Aintzira eolikoak haizeak material bigunak zulatu ondoren sortutako sakonuneetan eratzen dira.

Hezeguneak

Hezeguneak urek estalitako sakonera txikiko lur-eremuak dira. Barnealdekoak edo kostaldekoak izan daitezke. Interes biologiko handia dute, uraren eta lurraren arteko trantsizioan dagoen ingurune batean espezieak dituztelako eta Europa eta Afrika arteko urteko migrazioetan gelditzen direlako. Hezegune aipagarrienetako batzuk Toledoko haraneko aintzirak dira.

Akuiferoak

Akuiferoak lurpeko uren metaketak dira. Prezipitazio-urak iragazi eta geruza iragazgaitz batekin topo egitean sortzen dira. Iberiar Penintsulan mila akuifero inguru daude eta penintsularen azaleraren ia erdia hartzen dute. Arroka iragazkorra dagoen eremuetan eta kareharrizko arroka-eremuetan aurkitzen dira. Iragazkortasun txikiko arrokak dauden eremuetan ez dago ia akuiferorik. Balearretan eta Kanarietan, akuiferoak dira ur-baliabide nagusiak, bertako kareharrizko eta hareazko arrokak eta arroka bolkanikoak iragazkorrak baitira.