Iberiar Penintsulako Erliebearen Unitate Morfoestrukturalak

Iberiar penintsulako erliebea Goi Lautadaren inguruan antolatzen da. “Meseta” lur garaien ingurua da, eta Mendikate Zentralak bi sektoretan banatzen du: Ipar eta Hego Goi Lautadak. Toledoko mendiak ere bertan daude. Goi Lautadaren inguruan mendiak (Galiziako mendigunea, Kantabriar mendikatea, Iberiar Mendikatea eta Sierra Morena) eta kanpoko bi sakonune (Ebroren eta Guadalquivirren sakonuneak) daude, eta horien inguruan, aldi berean, mendikateak daude (Pirinioak, Kataluniako Kostaldeko mendikatea eta Mendikate Betikoak).

Goi Lautada

Goi Lautada, Meseta deritzona, 600-800 metro bitarteko altuerako lautada garaia da. Aro primarioan sortu zen, orogenesi hertziniarrean sortutako Mendigune Hesperiko zaharrean, eta hurrengo aroan higatzearen ondorioz penilautada itxura hartu zuen. Aro tertziarioan, Goi Lautada bloke handitan zatitu zen alpetar orogenesian, batzuk gorago eta beste batzuk beherago joan zirenak, eta mendebalderantz inklinatu zen. Barruan hiru unitate bereiz daitezke:

• Antzinako zokalo paleozoikoa
• Barruko mendilerroak
• Barruko arro sedimentarioak

Antzinako Zokalo Paleozoikoa

Iberiar penintsularen mendebaldean agerian dago soilik gaur egun. Hemen, higadurak zokaloa estaltzen duten material tertziarioak higatu ditu, eta material silizeo primarioak azaleratu dira: granitoa, arbela eta kuartzita. Erliebea penilautadek osatzen dute. Penilautaden eta Goi Lautadako arro sedimentarioen arteko zonaldeetan, ibaiek arroila sakonak sortzen dituzte, penilautadetako material gogorren barnean ebaketa sakonak egitean.

Goi Lautadaren Barruko Mendilerroak

Mendikate Zentrala eta Toledoko mendiak dira. Aro tertziarioan sortu ziren Goi Lautadako zokaloko bloke batzuk altxatzearen ondorioz, alpetar orogenesiaren eraginez. Bietan harri primarioak daude (granitoa, arbela, gneisa), eta forma biribilduak eta tontor lauak dituzte. Mendikate Zentrala garaiagoa da, eta Goi Lautada erditik zatitzen du. Mendilerro aipagarrienak Somosierra, Guadarrama, Gredos, Peña de Francia eta Gata dira. Toledoko mendiak baxuagoak dira, eta Hego Goi Lautada bitan zatitzen dute, Tajoren eta Guadianaren arroak bereiziz. Mendilerro garrantzitsuena Guadalupe da.

Goi Lautadaren Barruko Arro Sedimentarioak

Aro tertziarioan sortu ziren, Goi Lautadako zokaloaren blokeak hondoratzearen ondorioz, alpetar orogenesiaren eraginez. Ipar Goi Lautadako arroa garaiagoa da, arro hidrografiko bakarra dago (Dueroren arroa), eta itxia da ia osorik mendiez inguratuta baitago. Hego Goi Lautadako arroa baxuagoa da; erdialdean Toledoko mendiak ditu, eta horiek bi arro hidrografiko sortzen dituzte (Tajo eta Guadiana); eta Ozeano Atlantikora irekita dago. Arroetan, lehenik, aintzirak sortu ziren. Gero, material tertziarioz bete ziren: horizontalki kokatu ziren, beheko aldean estratu bigunetan (buztinak, hareak, igeltsuak eta margak), eta goiko aldean estratu gogorretan (kareharriak). Horren ondorioz, paramoen, landazabalen eta aldapen erliebea sortu zen.

Paramoak

Kareharrizko estratu gogorrek eratutako azalera estruktural lau eta garaiak dira. Horietan, ibaien higadurak U itxurako haranak sortu ditu. Paramoak Ipar Goi Lautadako arroaren iparraldean eta ekialdean eta Hego Goi Lautadako ekialdean kokatzen dira (Alcarria, Mesa de Ocaña eta Mantxa).

Aldapak

Paramoen eta landazabalen artean inklinatutako guneak dira.

Landazabalak

Leunki uhindutako eta ibaiek zeharkatutako lautada baxuak dira, paramoak higatu diren lekuetan sortuak. Beraz, beheko mailetako buztinak eta margak azaleratzen dira. Horietan, muino lekukoak edo mendixkak ohikoak izaten dira. Landazabal aipagarrienak Duero, Tajo eta Guadiana ibaiek zeharkatzen dituztenak dira.