Historia Galega: Irmandiños, Idade Moderna e Galeguismo

O Galeguismo: Do Provincialismo ao Rexionalismo

O Provincialismo (1840-1885)

É o período no que se defende a provincia galega como unidade política diferenciada fronte ao poder central do Estado, superando a división artificial que se lle impuxera. Para os provincialistas, Galicia é un pobo con personalidade propia que debe gobernarse con institucións que lle permitan desenvolverse de forma autonómica.

O Rexionalismo (1885-1916)

Na primeira década do réxime da Restauración, o provincialismo reactívase. Pero a partir da publicación da obra Los Precursores de Murguía (1885), e dun artigo seu en La Región Gallega, na cal se define a Galicia como unha nación, abriuse unha nova etapa: o Rexionalismo. Nela o galeguismo acada unha definición máis precisa nos planos ideolóxico e organizativo. A crítica ao centralismo e caciquismo da Restauración e á situación económica de miseria, emigración e dependencia que xerou en Galicia, fixo que coincidisen no Rexionalismo tres correntes ideolóxicas contrarias.

A Solidariedade Galega

A comezos do século XX, iniciouse unha nova etapa no Rexionalismo: a Solidariedade Galega, a imitación da catalá e coa intención de agrupar a todas as tendencias políticas defensoras da autonomía galega. Nese proxecto anticentralista participaron republicanos, neocarlistas e galeguistas como Murguía, Lugrís ou Casares Quiroga.

A Revolución Irmandiña

A Galicia de mediados do século XV vivía un estado xeneralizado de violencia. Á acción negativa das tropas nobiliarias sobre a fráxil economía, sumábanse os roubos e asasinatos que realizaban grupos de bandidos, forzados pola crise e animados pola desorde reinante.

Será nas cidades onde xurda a resposta. Ao redor de 1465 establécense nelas as primeiras irmandades (algunha quizais xa existise con anterioridade), que logo se estenderán por todo o Reino. En cada comarca actuaba unha Irmandade cun grao moi alto de autonomía, que se estruturaba a partir da Xunta de Irmandade, asemblea na que se elixían os cargos dirixentes e se acordaban cotas para o financiamento.

Consecuencias do Fracaso Irmandiño

Significou ante todo o fracaso político da burguesía galega, por canto aí se truncaron as súas posibilidades de acceder á dirección do país. No terreo social, detívose a evolución dos sectores urbanos, dos artesáns e mercadores, cara á súa constitución en burguesía moderna. O protagonismo que durante tanto tempo tiveran na sociedade galega víase agora reducido á marxinalidade.

Pola contra, a nobreza e o clero, o señorío terratenente, recuperaba a preeminencia e impuña de novo o seu modelo social.

Demografía Galega (s. XVIII-XIX)

Na segunda metade do século XVIII produciuse un estancamento da poboación, resultado dos desequilibrios existentes entre a poboación e os recursos, que non son suficientes para manter unha poboación en ascenso.

A emigración galega deuse en todo o século XIX. Aínda que de difícil cuantificación, foi superior á española.

Economía Galega na Transición ao Liberalismo

A creba do Antigo Réxime non supuxo unha ruptura drástica para a economía galega. A lexislación liberal fomentou a aparición dunha agricultura orientada ao mercado.

A agricultura era o medio de vida da maior parte da poboación. Estaba moi condicionada polo sistema foral. As terras non aptas para o cultivo xestionábanse en réxime de mancomún. As cidades aparecían como as residencias de rendeiros.

Sociedade Galega na Transición

A pervivencia do foro permitiu que a estrutura social galega non se vise substancialmente alterada no tránsito á sociedade burguesa. A condición de perceptor ou pagador de rendas continuou sendo o principal elemento de xerarquización social. O campesiñado era un grupo que presentaba unha notable heteroxeneidade.

A burguesía foi un grupo social feble no que tiveron un grande protagonismo sectores foráneos, especialmente os cataláns.

Evolución Política en Galicia (s. XIX)

Abondou con que Fernando VII entrase en Francia e protagonizase os pactos de cesión da monarquía para crebar o Estado. A desaparición das institucións do Estado produciu a espontánea organización dunha serie de Xuntas: locais, provinciais e rexionais. A guerra de liberación foi protagonizada polo pobo, organizado en guerrillas e partidas. O recurso á sublevación encabezada por un militar como método para lograr un cambio político foi moi usual na España contemporánea.