Hiri-Garapenak XIX. eta XX. Mendeetan: Zabalguneak, Langile Auzoak eta Lorategidun Auzoak

Hiri-Garapenak XIX. eta XX. Mendeetan

Zabalgunea: Burgesiaren Hiri Berria

Zabalgunea XIX. mendearen erdialdetik XX. mendeko lehen herenera arte eratutako espazio berria da, ideia burgesak islatzen dituena. Alde zaharrak gainditu zituzten hirietan, batetik, burgesentzat zabalguneak sortu ziren, eta bestetik, ordura arte hiriaren periferia zen inguruan, industria-guneak, langileen auzoak eta lorategidun auzoak.

Burgesen zabalguneak hirien hazkundeari erantzun nahi zion, eta gehienetan, harresiak bota ziren. Harresien lekuan, pasealekuak edo bulebarrak eraiki ziren, alde zaharra eta hiri berria bereizteko. Koadrikula itxurako plano erregularra zuen. Bilbea intentsitate txikikoa zen, etxadi zabalak egin ziren eta espazio handiak lorategiz beteak zeuden.

Lurzoruaren erabilera nagusia burgesen etxebizitzak ziren, prezio handiak zituztenak. Langileak, hasieran, burgesen etxetako sotoetan edo patioetan ezarri ziren. Lehen zabalguneak Bartzelonan eta Madrilen egin ziren.

Denborak aurrera egin ahala, zabalgunean aldaketak egin ziren: komunikabideak hobetu, bilbeak dentsitatea lortu, eraikuntzek joera bertikala hartu eta lurzoruaren erabilerari erreparatuz, hirugarren sektoreko funtzioak agertzen hasi ziren.

Langileen Auzoak eta Industria-Guneak

Hiri inguruko langileen auzoetan eta industria-guneetan, industria-instalazioak hiriaren periferian ezarri ziren, hirirako bide nagusien ondoan. Industria-hirietara emigratutako langileak ezin ziren erdigune historikoan kokatu, garestiak zirelako. Horregatik, zabalgunearen inguruan eraikitako auzo marjinaletan edo geltoki-auzoetan ezartzen ziren.

Langileen auzoek askotariko planoa zuten, eta bertako bilbea itxia eta dentsitate handikoa zen. Eraikuntzan, tamaina txikiko eta kalitate urriko etxebizitzak ziren nagusi. Lurzoruaren erabilerari erreparatuz, langileen bizilekuekin batera, industriak, lantegiak eta biltegiak eraiki ziren. Zerbitzuak eta ekipamenduak urriak ziren, eta horrela, gaixotasun kutsakorren gune bihurtu ziren.

Lorategidun Auzoak: Natura eta Higienea Hirian

Auzoak lorategiekin Espainian ideia naturalistak eta higienistak hedatu zirelako, eta beraz, landa hirira hurbildu nahi izan zelako sortu ziren. Horren emaitza lorategidun auzoak dira. Ebenezer Howarden ideiek ez zituzten lorategi-hiriak sortu, baizik eta familia bakarreko etxebizitza-auzoak lorategi eta guzti.

Burgesentzat zeuden eginak, baina langileak kokatu ziren azkenean. Auzo horiek sortzeko, etxebizitza merkeei buruzko legegintzak eragin handia izan zuen. Legegintza horren babesean, etxebizitza merkedun langileen auzoak sortu ziren. Hauek monotonoak eta txikiak ziren, eta errentagarritasun urria zutenez, eragiketak erdiko klaseetara zuzendu ziren. Ondorioz, kalitate handiagoko auzoak sortu ziren.