Hezkuntza Eskubidea: Bilakaera Historikoa eta Oinarrizko Bermea

Hezkuntza Eskubidea: Definizioa eta Oinarriak

Hezkuntza eskubidea hezkuntza-sistema arautzen duen arau eta printzipioen multzoa da. Eskubide horrek herritar guztiei kalitatezko hezkuntza jasotzeko aukera bermatzen die, eta ikasleen, irakasleen zein ikastetxeen eskubideak eta betebeharrak erregulatzen ditu.

Nazioarteko Mugarri Nagusiak

Urteetan zehar, hezkuntza eskubidea hainbat nazioarteko itunetan jaso eta indartu da. Hauek dira garrantzitsuenetako batzuk:

1948: Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala

1948ko Aldarrikapenaren 26. artikuluak hezkuntza eskubideari egiten dio erreferentzia. Horren arabera:

• Hezkuntzaren helburua giza nortasunaren garapen osoa eta Giza Eskubideekiko errespetua sendotzea izango da.
• Pertsona orok du hezkuntzarako eskubidea. Oinarrizko irakaskuntza, gutxienez, doakoa eta derrigorrezkoa izango da.
• Gurasoek lehentasunezko eskubidea izango dute seme-alabei emango zaien hezkuntza mota aukeratzeko.

1966: Eskubide Ekonomiko, Sozial eta Kulturalen Ituna

1966an onartu eta 1976an indarrean sartu zen itun honek, 13. artikuluan, hezkuntza eskubidea honela zehazten du:

• Lehen hezkuntzak derrigorrezkoa eta doakoa izan behar du guztiontzat.
• Bigarren hezkuntzak, bere modalitate desberdinetan, orokorra eta guztientzat eskuragarria izan behar du.
• Goi-mailako irakaskuntzak ere guztientzat eskuragarria izan behar du, gaitasunaren arabera.

Gainera, 1973an, lan-esplotazioaren aurka egiteko eta adingabeak babesteko gutxieneko adinari buruzko 138. Hitzarmena sinatu zen.

1989: Haurren Eskubideei buruzko Hitzarmena

1989an onartu eta 1990ean indarrean jarri zen Hitzarmenak haurren hezkuntza eskubidea nabarmentzen du:

• 28. artikulua: Estatuek haur ororen derrigorrezko lehen hezkuntza doakoa bermatuko dute. Hezkuntza- eta lanbide-orientazioa eta informazioa eskuragarri jarriko dituzte, eta eskolara joatea bultzatzen duten neurriak hartuko dituzte.
• 29. artikulua: Hezkuntzak haurraren nortasuna eta gaitasun teoriko zein praktikoak ahalik eta gehien garatuko ditu. Halaber, gurasoekiko, bere identitate kulturalarekiko, hizkuntzarekiko eta balio nazionalekiko errespetua sustatuko du, haurra gizarte libre batean bizitza arduratsu baterako prestatuz.

Hezkuntza Eskubidea Espainiako Konstituzioan

Espainiako Konstituzioak ere hezkuntza eskubidearen gaineko oinarriak ezartzen ditu bere 27. artikuluan:

• Nornahik du hezkuntzarako eskubidea, eta irakaskuntza-askatasuna aitortzen da.
• Hezkuntzaren helburu nagusia giza nortasunaren garapen osoa eta printzipio demokratikoekiko zein oinarrizko eskubide eta askatasunekiko errespetua dira.
• Oinarrizko hezkuntza derrigorrezkoa eta doakoa izango da.
• Ikastetxeak sortzeko askatasuna aitortzen da.

Hezkuntza Eskubidearen 4A Eskema

Nazio Batuek proposatutako 4A eskema kontuan hartuta, hezkuntzarako eskubidea bermatzeko funtsezko lau ezaugarri bete behar dira:

• Eskuragarritasuna (Availability): Hezkuntza-erakunde eta -programa nahikoa egon behar dira.
• Helgarritasuna (Accessibility): Ikastetxeak guztientzat eskuragarri egon behar dira, diskriminaziorik gabe eta ekonomikoki irisgarriak izanik.
• Onargarritasuna (Acceptability): Hezkuntzaren edukia eta irakaskuntza-metodoak garrantzitsuak, kulturalki egokiak eta kalitate onekoak izan behar dira.
• Moldagarritasuna (Adaptability): Hezkuntzak malgua izan behar du, gizartearen eta ikasleen behar aldakorretara egokitzeko gai izanik.

Ondorioa: Etengabeko Konpromisoa

Ikusi den bezala, hezkuntza eskubidea urteetan zehar bilakatuz joan da. Nazioarteko itun, hitzarmen eta konstituzioei esker, eskubidea indartu eta gizartearen beharretara egokitu da. Hezkuntza eskubidea funtsezkoa da garapen indibidual eta kolektiborako, eta hori bermatzeak Estatuaren eta gizarte osoaren konpromiso aktibo eta etengabea eskatzen du.