Haurren Garapena eta Estimulazioa: Psikologia, Hezkuntza Premia Bereziak eta Zentzumenak

1.1. Hazkundea eta Heltzea

Hazkundea

Aldaketa fisikoa (3 egoera):

• Zelulen eta konposizioen aldaketak
• Aldaketa morfologikoa
• Mugimenduak aldatzen joaten dira

Heltzea

Aldaketa biologikoa.

1.1.2 Garapena

Sentitzeko eta pentsatzeko moduari eragiten dioten aldaketa psikikoen prozesua da, kognitiboak edo motoreak izan daitezke.

• Garapena lortzeko: pertsona espezifikoak zehazten dituen kode genetikoa da.
• Heltze biologikoa, garapen aukerak, hedatzea ahalbidetzen duten beharrezko egiturak ematen dituena.

1.2 Psikologia eta Garapena

Prozesu mentalen eta jokabidearen azterketa zientifikoa da.

• Prozesu mentala: alderdi psikologikoak, pertzepzioak, oroimena… Hau da, badakiguna zer den.
• Jokabidea: zelan jokatzen dugun egoera konkretuetan.

1.2.1 Korronte Psikologikoak Giza Garapenaren Aurrean

Mekanizista eta organizista.

• Ingurumen psikologia: pertsonak kanpotik estimulatzen diren heinean erreakzionatzen eta jarduten duen makina da.
• Sortze psikologia: pertsonaren jarrera aldaketak barne prozesuaren emaitzak dira.
• Psikologia interakzionista: ingurumen faktoreak, berezko faktoreak eta herentzia faktoreak.
• Psikologia testuinguru-interakzionista: esfera edo leku berdina, biak guztiz lotuta daude, hau da, sistema berdinekoak.

1.3.1 Estimulazioa Haurtzaroan

• Haurren estimulazioa: haur guztiei zuzendutako esku-hartzea.
• Estimulazio goiztiarra: hezkuntza premia bereziak (HPB) dituzten umeentzako.

Estimulazio jarduerak haurren aukera fisiko eta psikikoak ahalik eta gehien indartzea. Sentsoriala, mugimenduzkoa, kognitiboa eta psikomotorea.

1.4 Hezkuntza Premia Bereziak Dituzten Haurrenganako Esku-hartzea

Banakako erritmoa eta erritmo motelakoa.

2 egoera garapenaren arazoei dagokienez:

• Zenbait atzerapen funtzional dituzten haurrak.
• Ohiko baliokideekin konpondu arazo bereziak.

1.4.1 Zer Dira Hezkuntza Laguntzako Premia Bereziak?

Premia duten haur guztiak sartzen dira hemen (HLPB).

1. Hezkuntza premia bereziak (HPB):
   • Dibertsitate funtzionala: fisikoa, sentsoriala eta intelektuala.
   • Autismoa: nahasmendu larriak gisa ezagutzen diren nahasmendu ugari biltzen dituztenak.
2. Ikasteko zailtasun bereziak dituzten ikasleak (IZB): prozesu psikologikoen alterazioak.
3. Arreta gabezia eta aldakortasuna (TDA): haur hezkuntzan nekez diagnostikatutako nahasmendua.
4. Baldintza pertsonala: muga soziokulturalengatik edo heziketa desegokiengatik.
5. Immigrazio prozesua: hezkuntza-sisteman berandu sartu direnak.
6. Adimen gaitasun handiak.

1.4.2 Hezkuntza Laguntzako Premia Bereziak Dituzten Ikasleei Arreta Emateko Taldeak

• Hezkuntza orientazioko eta orientazio psikopedagogikoko taldeak.
• Arreta goiztiarreko taldeak.
• Hezkuntza-orientazioko talde espezializatuak.

1.4.4 Esku-hartze Goiztiarra

Detekzioa eta diagnostikoa: erakutsi dutenean premia espezifikoak edo arazoak egon daitezkeela.

• Hezkuntza egoera + premiak zehaztea.
• Kurrikulum proposamena + familiak laguntzak ematen parte hartzeko gaitasuna.

2.1 Zentzumenen Garapena Haurtzaroan

Soinuak, koloreak, forma, hotz sentsazioa, gosea… funtzio kognitiboa eta aktibitatea errazteko. Zentzumenak, errezeptore gizakiarengandik funtzionatzen dute.

2.1.2 Sentsazioak

Informazio sentsoriala garunera iristeko prozesua da. Adibidez: amak bularra ematen dionean.

Sentsazioa objektiboa da interpretazio objektiborik egin gabe.

Informazioa prozesatu — interpretazioa eman — pertzepzioa.

• Sentsazioa kanpoko edo barruko mundutik datorren estimulua da.
• Sentsazioa prozesu fisiologikoa da.
• Pertzepzioa prozesu psikologikoa da.
• Kanpoko sentsazioa: sentsumenen bitartez.
• Barne sentsazioa: barne ingurunetik (1. propiozeptiboak, 2. bizzerozeptiboak).

1. Errezeptore sentsorialak muskuluetan, tendoietan, artikulazioetan eta barne belarriko aparatu bestibularrean daude.

2. Barruko organismoetatik esaten diguna zer egin behar dugun. Horrek prozesatzaileak kanpo geruzetatik datoz. Homeostasia: oreka.

2.1.3 Sentsazioetatik Pertzepziora

pertzepzioa: sentzazioak aldatzeko, bereizteko eta interpretatzeko prozsua.

2.2HAUTEMATE ANTOLAMENDUAREN PRINTZIPIOAK

2.2.1 GESTALT- EN LEGEAK ( 6 mota) 

• itxura edo forma onaren legea: aurpgi edo agitura bat ahalik eta modurik erraz, orakatu , egonkorra, eta erregularrean 

• hurbiltasun legea: urbil duaudean elementuak elkar hurbil egotea.

• antzekotasun legea: antzeko elemenduak taldekatzeko joera 

• itxiera legea: lerroak osatu gabe egindako irudia

• jarraipen legea: formaren garrantzitsuena gordetzen duten estimuluak.

• irudi-hondo legea: figura arreta fokalizatzen den objetua da 

2.3 SISTEMA SENTSORIALA

zentzumenak ordena honetan garatzen ditu gutxi gora behera: ukimena,aparatu bestibularra, dastamena , umaimena, entzumean, eta ikusmena

2.3.1 UKIMENA

deskribapena

• :paciniren korpiskuluak: presio maila hautematea

• meissineren ``: ukimemen sentzaioez arduraten direnak

• nerbio bukaera askeak: nina harzten dutenak

• ruffiniren korùskuluak: tenperaturak hatzematen dutenak

garapena: ukimen pertzepzioa, gauzatzen du, lehenego ahoarekin eta gero askuekin eta oinekin

2.3.3 DASTAMENA

deskribapena: mihia, laringea eta faringea dira dastamen hartzaileak dauden organoak

mingotza (pepinilloa), garratza ( limoia), gozoa ( txokolatea), gazia ( aceitunak) eta umamia ( antxoa) 

2.3.5 BELARRIA

deskribapena: 

• kanpo belarria : soinu uhinak jasotzea eta kanalizzatzea

• erdiko ``: tinpanoak osazten du. e hezurrez osastuta. mailua , ingudea, eta ointokia. Bibrazioak transmititzen dituzte  barne belarria 

• barne `` : barraskil formako egitura. Soinu jaso eta nerbio bulkada bihurtzen du. 

garapena

umea jaiotzen denean entzuten du baina ez guk bezala. Entzumen nerbioa ez dago oso helduta eta normalean mokoa izaten du 

ez du soinu monotomeen aurrean erreakzionatzen

 12 ordutan soinu baztuk bereizi dezake , 2 egunetan urbil dauden soinuekin erreakzionatzen eta 2 hilabeterekin burua mugitzen dute soinua e ntzuteko

arazoak

hipoakusia edo entzumen urritasuna

• hipoakusia arina: galera 40dB baino gutxiago

• ```ertaina: `` 40-65 dB artean 

• ``larria: `` 65-85 dB artean

 ``sakona: `` 80 dB baino gehiago. ez du entzuten