Hannah Arendt eta Gaizkiaren Hutsalkeria: Obedientzia eta Etika

Hannah Arendt eta Gaizkiaren Hutsalkeria: Sarrera

Adolf Eichmann ez zen munstro bat, ez zen gaiztoa, ez zekien zer egiten ari zen, aginduak obeditzen zituen bakarrik, bere postua mantentzeko. Horrela deskribatu zuen Hannah Arendtek gaizkiaren hutsalkeria.

Eichmann ergela ez bazen ere, kriminal bihurtu zen, pentsatu eta hausnartu ez zuelako, eta horrek ekarri zuen gaizkiaren hutsalkeria.

Arendten Teoria: Pentsamendu Ezaren Arriskua

Hannah Arendt, XX. mendeko filosofoak, gaizkiaren hutsalkeriari buruzko bere teorian, dio edonork egin ditzakeela krimen izugarriak, hausnartu gabe jarduten badu. Pentsamendurik ezak gaizkiaren eragile bihurtzen ditu pertsona arruntak. Baina benetako gaiztakeria pentsamendu ezatik bakarrik sor daiteke?

Eichmannen Kasua Jerusalemen

Eichmann Jerusalemen liburuan, Arendtek erakusten du Adolf Eichmann ez zela munstro gaizto bat, baizik eta funtzionario kaskar bat, bere ekintzen ondorioez hausnartu gabe jarduten zuena. Totalitarismoa, dio Arendtek, garaile ateratzen da milioika pertsonak pentsatu gabe aginduak betetzen dituztenean.

Adibide politikoa: Deportazioak eta sarraskiak antolatu zituzten funtzionario naziak, ez gorroto aktiboagatik, baizik eta "beren eginbeharra betetzeagatik".

Teoriaren aldeko ebidentziak

Milgramen Obedientzia Esperimentua

Stanley Milgramen esperimentuak erakutsi zuen pertsona arruntak prest zeudela beste batzuei muturreko mina emateko, autoritate legitimo batek (ikertzaileak) agintzen bazien. Horrek Arendten ideia babesten du: krimen asko ez dira gorroto kontzientetik sortzen, obedientzia akritikotik baizik, hausnarketa moralik gabe.

• Adibidea: Milgramen esperimentuko parte-hartzaileek deskarga elektrikoak administratzen zituzten kaltea zalantzan jarri gabe, burokrata nazi askok "aginduak baino ez zituzten betetzen" bezala.

Asch-en Konformitate Esperimentua

Solomon Aschek bere esperimentuetan frogatu zuen pertsona gehienek taldeari jarraitzeko joera dutela, oker dagoela jakin arren. Gizarte-presioak gizabanakoaren gogoeta deuseztatzen du, eta horrek praktika bidegabeak onartzea ekar dezake.

• Adibidea: Estatu Batuetako arraza segregazioa hamarkadetan zehar mantendu zen, gehiengoak gizarteak inposatzen zuena onartzen zuelako, zalantzan jarri gabe.

Gaizkiaren beste dimentsio batzuk: Arendten teoriaren mugak

Pentsamendu deliberatua eta botere-nahia

Milgramek obedientzia nabarmendu arren, parte-hartzaile batzuek ez zuten jarraitu presioa gorabehera. Horrek adierazten du pentsamendu ezak ez duela beti gaizkia eragiten: pertsona batzuek, hausnartuta ere, gaizki jokatzea aukeratzen dute, konbentzimenduz edo botere-nahiaz.

• Adibidez: Genozidioak modu hotz eta deliberatuan planifikatzen dituzten lider politikoak.

Interes pertsonala eta erabaki estrategikoak

Bizitza errealean, sarritan, krimenak edo bidegabekeriak ez dira obedientzia itsuaren ondorio izaten, onurak lortzeko erabaki estrategikoen ondorio baizik. Thomas Hobbesek zioen bezala, norberaren interesa "ez pentsatzeko" beharrik gabe gailendu daiteke.

• Adibidea: Diru gehiago irabazteko erkidegoak jakinaren gainean ustiatzen dituzten enpresak.

Badira pertsona batzuk egindako gaizkia beren onura propioa lortzeko modu kontzientean egiten dutenak ere. Batzuetan, pertsonek pentsatu eta hausnartu egiten dute, baina, hala ere, beste batzuk kaltetzea aukeratzen dute.

Ondorioa: Pentsatzea baino gehiago, ondo pentsatzea

Hannah Arendtek oso ohartarazpen sakona egiten digu: benetako arriskua ez da beti gorroto aktiboa, baizik eta kaskarkeria, obedientzia, egiten dugunaz kritikoki pentsatzeko ezintasuna. Hala ere, bere teoriak ez du azaltzen giza gaitzaren konplexutasun osoa. Ekintza batzuetan hausnarketa badago, baina gaitza ere aukeratzen da.

Beraz, ez da nahikoa pentsatzea: ondo pentsatu behar da, judizio etiko irmo bat garatu behar da eta korrontearen aurka jarduteko kemenari eutsi behar zaio beharrezkoa denean.