Greziar Filosofiaren Sorrerako Faktoreak

Antzinako Grezian filosofiaren sorrera eta garapena hainbat faktorek baldintzatu zuten. Jarraian, eragin nabarmenena izan zuten faktore ekonomiko, geografiko-komertzial eta soziologikoak aztertuko ditugu.

Faktore Ekonomikoa

Antzinako Greziako filosofiaren sorreran faktore ekonomikoak funtsezkoak izan ziren. Bi alderdi nagusi nabarmendu daitezke:

a) Denbora Librea eta Espekulazioa

Grekoek, beste zibilizazio askotako gizakiekin alderatuta, denbora libre gehiago zuten. Denbora hori espekulazioari eta jarduera teorikoari eskaintzen zioten. Denbora libre hori garapen ekonomikoari esker sortu zen, batez ere merkataritzak hartu zuen indarraren ondorioz.

Ekonomiak, beraz, berebiziko garrantzia izan zuen. Kontuan hartu behar da, halaber, lehen eskola filosofikoak non sortu ziren: Mileto, Efeso eta Magna Grezian. Gainera, toki hauetan sortu ziren lehen pentsalariak, eta guztietan garapen ekonomiko itzela ezagutu zen.

b) Monetaren Erabilera eta Abstrakzioa

Bestalde, merkataritzak hartu zuen indarraren ondorioz, monetaren erabilera zabaldu zen merkantzien trukearen ordez. Aldaketa honek abstrakzio-gaitasunaren garapena ere bultzatu zuen.

Faktore Geografiko-Komertziala

Greziarren kokapen geografikoak eta merkataritza-jarduerak ere eragin handia izan zuten pentsamendu filosofikoaren garapenean:

• Harreman Kulturalak: Grekoek Mediterraneoan zehar nabigatu zuten, kolonia berriak sortuz eta beste herri batzuekin merkataritza eginez. Beste zibilizazioekin harremanetan sartu ziren, eta horrek ideia berriak eta munduari buruzko beste ikuspegi batzuk ezagutzeko aukera eman zien.
• Sinesmenen Aniztasuna: Sinesmen erlijioso desberdinak aurkitu zituzten, eta beraiek ezagutzen ez zituzten jainkoekin topo egin zuten, eta abar.
• Ezagutza Berriak: Bidaiek ezagutza tekniko eta geografiko berriekin harremanetan jartzeko aukera eman zieten, baita bizitzeko modu desberdinak ezagutzeko ere.

Hau guztia ikusita, badirudi ohiko irakaspenak desegokiak iruditu zitzaizkiela. Gainera, informazio hori guztia jasotzeak ondorio garrantzitsu bat ekarri zuen: euren kultura zalantzan jartzea, hau da, euren kulturaren erlatibizazioa.

Bat-batean, eta lehen aldiz, egiazkoa edo faltsua dena bereizteko irizpide baten beharra sortu zen. Hortik aurrera, egia unibertsalaren beharra sentituko dute, oinarri arrazionala izango duena.

Faktore Soziologikoak

Gizarte greziarraren ezaugarri batzuek ere pentsamendu kritiko eta filosofikoaren garapena erraztu zuten:

a) Apaiz-Kasta Dogmatikorik Eza

Grekoek ez zuten izan jakinduria dogmatikoki kontrolatzen zuen apaiz-kastarik, ezta liburu sakratu eta dogmatikorik ere. Horrela izan zenez, grekoek izugarrizko pentsatzeko askatasuna izan zuten. Beraz, ez zuten oztoporik izan kritikarako joera azaltzeko.

b) Moral Aristokratikoaren Krisia eta Balio Berrien Beharra

Kontuan hartzeko beste puntu bat da gizarte greziarrak zuen moral aristokratikoa. Ikuspegi horretan, onartu behar da justizia eta berdintasuna bezalako balioentzat esparrurik ez zegoela. Dena dela, gizarteak izugarrizko aldaketa sozial eta ekonomikoak jasan zituen, harreman komertzial berriak zirela eta. Horren ondorioz, antzinako moral aristokratikoa desfasatua geratu zen harreman komertzial berri horiek aurrera eramateko. Beste arau eta balio berrien beharra sortu zen, hala nola: justizia, eskubideak, berdintasuna, eta abar.