Greziar Arte Klasikoa: Historia, Polisa eta Arkitektura

Sarrera eta Testuingurua

Mendebaldeko kulturan funtsezko eragina izan zuen kultura greziar klasikoak. Eragin hau hainbat alorretan nabari da: filosofia, zientzia, literatura, politika eta artea, besteak beste. Horrela, antzinako Grezian sortutako artea historiako garai desberdinetan zehar sortu diren beste arte ugariren oinarria da.

Aurrekariak

K.A. 3000-1400: Kretar Zibilizazioa

• Kulturalki oso garatua zen zibilizazioa, eta merkataritza bikaina zuten.
• Dirudienez, itsasoz mugitzen ziren eta trukeak egiten zituzten.

K.A. 1400-1200: Zibilizazio Mizenikoa

• Zibilizazio gerlaria zen, eta haien eraikuntzak (harresiak, harri puskak erraldoiak) erasoetatik babesteko erabiltzen zituzten.
• Herri abeltzaina zen, eta ekoizten zutena kontsumitzen zuten.
• Puntu ezberdinak sortu zituzten.
• Balkanetatik tribu barbaroak sartu ziren, eta horren ondorioz zibilizazio mizenikoa desagertu zen.

Greziar Arte Klasikoaren Oinarriak

Arte greziar klasikoaren zergatia ulertzeko, zibilizazio greziarren aurrekariak eta faktoreak ulertu behar dira:

K.A. 1200etik VII. mendera: Aro Iluna

K.A. VIII. mendetik aurrera: Aro Arkaikoa

Polisa: Greziar Hirigintza

Espazioaren Antolaketa

Polisean hiria zen nagusi, eta funtzio desberdinak betetzen zituen: militarra, estetikoa eta erlijiosoa.

Hiriaren Ezaugarri Nagusiak

• Eraikinak giza eskalan eginak egon behar ziren.
• Eraikinak multzo baten osagarri gisa hartzen ziren kontuan.
• Perspektibak, natura ingurunea, topografia eta antzekoak kontuan hartzen ziren espazio desberdinak kokatzeko. Adibidez, Akropolisa hiriaren gune altuenean kokatzen zen.
• Hiriak harresituak zeuden (egitura defentsiboa).

Hiriko Elementuak

• Agora: Gaur egungo plaza.
• Gimnasium eta Palestra: Heziketa fisiko eta intelektualerako guneak.
• Buleuterioa, Ekklesiasterioa: Biltzar politikoetarako erabiltzen ziren.
• Stoa: Aterpe kolomaduna.
• Estadioa: Lasterketetarako erabiltzen ziren, ikuskizun moduan. Forma eliptiko luzeak eta harmailak zituen.
• Liburutegiak: Garai helenistikoan.
• Antzokiak: Greziarren aisialdirako ikuskizunik maitatuena.
• Tenplua: Jainko/jainkosei eskainitako eraikina.

Greziar Arkitekturaren Ezaugarri Orokorrak

Ordena, Proportzioa eta Harmonia

Eraikuntza sistema adintelatua edo arkitrabatua:

• Habe bat zutabez sostengatua. Pisua uniformeki banatuta dago. Kretatik eta Mizenastik datorren sistema da.

Tenplua: Eraikin Nagusia

Egituraren Zatiak

• Erdian: NAOS (jainko/jainkosaren estatua).
• Aurrean: PRONAOS (aurrean atari kolomaduna).
• Atzean: OPISTODOMOS (altxor-gela).

Zutabeen Kokapenaren Arabera

• In antis / Prostilo: Tenpluaren aurrealdean zutabe-lerro bat.
• Anfiprostilo: Tenpluaren aurrealdean eta atzealdean zutabeak.
• Periptero: Perimetro osoan zehar zutabeak.
• Diptero: Perimetro osoan zehar bi zutabe-lerro.

Zutabe Kopuruaren Arabera

• Distilo: 2 zutabe.
• Tetrastilo: 4 zutabe.
• Hexastilo: 6 zutabe.
• Oktastilo: 8 zutabe.

Ordena Arkitektonikoak

Eraikuntza baten zatiak aurretik ezarritako arau bati egokitzen zitzaizkion, neurri eta forma batzuk jarraituz:

• Doriarra
• Joniarra
• Korintiarra

Efektu optiko batengatik hondoratze efektua gertatzen zen. Zuzenketa optikoak egiten zituzten. Zuzenketa horiei ekiditeko, esterobatoa eta entaulamendua gorantz markatzen zituzten.

Tenpluetako Materialak

• Zura
• Kareharria
• Marmola (Pentelikoko marmol zuria) berehala nagusitu zen.