Greziako Mitologia eta Errenazimendua

Azaldu mitologiak Greziako literaturan eduki den eragina

Aipa itzazu greziar mitologiako jainko-jainkosa batzuk eta bai kultura latindarrean honek hartu zuten izena. Antzinako literatura fenomeno naturalak eta iraganeko gertaerak azaltzen zituen. Gero, ordea, filosofiak eta historiak hartu zuten eginkizuna, baina mitoek, hau da, aspaldiko gertaeren kontaketa fantastikoek bizik iraun zute.

Zer da poesia epikoa? Nola sortu zen? Nortzuk zabaltzen zuten?

Greziako nobleek gogoko zuten arbasoen guduak eta ekintza miragarriak entzutea eta beren burua bertan islatua ikustea. Poeta ibiltariek “Rapsodo” edo “aedoek” konposatutakoa errezitatzen zuten.

Homero: eman bere bi poema handien izenak eta argumentuak

“Iliada” eta “Odisea”. Iliadak, troiako gerraren gertaera bat kontatzen du, Gerragiroa, heroien adorea, giza pasioen indarra… Odiseak, aldiz, Ulisesek bere herrialdera joatean izandako bidaia kontatzen da. Troiatik, Italiara.

Tragedia grekoa: zeintzuk dira beraren ezaugarriak? Zer da kartasia?

Ezaugarriak: Amaiera zorigaiztoa-Tonuaren eta estiloaren aldetik, tragedia jasoa eta solemnea da. Mitologiatik hartutako pertsonai gorenen bidez, giza pasioa adieraztea da. Katarsia: Zure barrualdean duzun amorrazio guzti hori kanpora botatzea da, eta honen ondorioz sentitzen duzun lasaitasuna eta garbitasuna.

Poesia latindarra: aipatu hiru poetarik handienak eta euren obra nagusiak

1. Virgilio: “Bukolikak”, “Georgikak”, “Eneida”,

2. Horazio: “Odak ea Epistolak”

3. Ovidio: “Metamorfosiak”

Ovidioren Metamorfosiak lana: esan zeran datzan eta azaldu bertan agertzen diren pertsonala mitiko ezagun batzuen jatorria

250 mitologi narraziotik gora ditu, denboran zehar gertatzen direnak munduaren sorreratik Julio Cesarr-en arima izar bihurtu arte, jainko ezberdinek egiten dituzten aldaketa fisikoak helburu ezberdinak lortzeko deskribatzen dira.

• Apolo: Olinpiar jainko nagusia

• Diana: Ehizaren jainkosa

• Hercules: Indartsu izateak ospea eman

• Junon: Hezkontzaren jainkosa

• Jupiter: Zeruaren jainkoa

Odisea: nor da protagonista? Azaldu laburki ziklopeen pasartea; ba al du parekorik Euskal Herriko mitologian?

Ulises da protagonista, ziklopeen pasartea: Ulises buru zuen ikuskapen partida bat ziklopeen uhartera iritsi zen eta koba batean sartu zen, bertan zegoen janariarekin jan edanean hasi ziren. Ez zekiten koba hori Polifemaren, ziklope aspetsuaren etxea zenik, ziklopea azaldu zenean kanpotarrak koban itxi zituen eta Ulisesek ihes egiteko plan bat burutu behar izan zuen. Tartalorekin du parekoa.

Zein da Euskal Herriko jainkosa nagusia? Non bizi da? Zer itxurarekin azaldu ohi da?

Anbotoko Mari da jainkosa nagusia, soineko gorriarekin, ile horia eta luzea, ahatearen hankak dituena, mendian bizi da.

ERRENAZIMENTUA ETA KLASIZISMOA

Errenazimentua: noiz eta non sortu zen? Zertan datza? Zerda da klasizismoa?

XIV. mendean hasi zen. Italiatik Europa osora hedatu zen mugimendu soziokultural bat da. Literatura eta arte eredu klasikoeteara jotzat duena. Eredu horiek greziako literatura eta latindar ereduetara jotzen du.

Klasizismoa: errenazimenduaren berdina, eredu klasikoetara itzultzea.

Zertzuk aldaketa ekarri zituen Errenazimentuak, politikan ekonomian, zientzian… eta literaturan?

Aldaketak politikan eta gizartean: Burgesia sortzen da, hau da, familia jatorria ez da aintzat hartzen, ekonomia gaitasuna bai. Ekonomian: Merkatu gizartea jaiotzen ari da. Zientzian: Aurkikuntza handiak egiten dira; teleskopioa (Kepler), errotazio mugimendua ( Galileo), inprenta ( Gutenber ) Kultura: Norbanakoak garrantzia hartzen du. Literatura: Poesian gaian eta forman aldaketak ematen dira: Prosan, erdiaroan hasitako zaldunen nobelak, artain nobelak eta nobela pikareskoak ageri dira. Genero dramatikoaren antzerki modernoen oinarriak ezartzen dira.

Humanismoa: ezaugarri garrantzitsuenak

Klasizismoaren berdina. Ezaugarriak: Klasikoen berpiztea: Antzinako tradizio grekolatindarreko gaiak generoak eta formak lantzen dira. Gizakiarekiko interesa: Lehen jaungoikoak zuen lekua hartzen du gizakiak: Kulturarenak ez dira elizgizonak lehen erdi aroan bezela, jainkoak baizik. Naturarekiko erakarpena sentitzen dute. Nazio bakoitzeko hizkuntzen suspertzea ematen da.

Zerda da Comedia del arte?

Antzerki errenazentista da. Mozorro bat eramateagaitik identifikagarriak diren pertsonai finkoak, protagonista dituzten maitasun eta intrigazko pieza txikiak dira.