Glosario de demografía e urbanismo: conceptos clave

Conceptos clave de demografía

Padrón municipal

Censo de poboación a nivel municipal que se realiza cada cinco anos.

Réxime demográfico

Fases de evolución da poboación baseadas na relación entre a natalidade e a mortalidade, influídas por factores culturais, sociais, políticos e económicos. Distínguense tres fases:

• Antigo
• De transición
• Moderno

Poboación activa

Persoas maiores de 16 anos en disposición de traballar, estean empregadas ou buscando emprego. Exclúe a pensionistas, rendistas e estudantes.

Esperanza de vida

Media de anos que se espera que viva unha poboación. En España é de 83,24 anos, sendo maior nas mulleres (86 anos fronte aos 80 nos homes). Relaciónase co desenvolvemento económico e social.

Inverno demográfico

Situación de baixa natalidade por debaixo da taxa de reposición (2,1 fillos por muller), que xera avellentamento poboacional e a necesidade de inmigración para cubrir empregos. Afecta a países avanzados como os da Unión Europea, Xapón e Rusia.

Crecemento vexetativo ou natural

Diferenza entre a natalidade e a mortalidade. É positivo cando a natalidade supera a mortalidade e negativo no caso contrario. En España é negativo. O crecemento real obtense ao sumar o saldo migratorio (inmigración menos emigración).

Saldo migratorio

Balance entre a inmigración e a emigración nun determinado lugar. Cando o saldo migratorio é positivo (máis inmigrantes ca emigrantes), a poboación aumenta; cando é negativo (máis emigrantes ca inmigrantes), a poboación diminúe.

Taxa de natalidade

Relaciona o número de nacementos nun ano coa poboación total e exprésase en tantos por mil (‰). Considérase:

• Alta: cando supera o 30‰.
• Media: entre o 30‰ e o 20‰.
• Baixa: por debaixo do 20‰.

Taxa de mortalidade

Relaciona o número de defuncións nun ano coa poboación total e exprésase en tantos por mil (‰). Considérase:

• Alta: se supera o 15‰.
• Media: entre o 15‰ e o 10‰.
• Baixa: cando é inferior ao 10‰.

Índice sintético de fecundidade

É a media de fillos por muller. Considérase:

• Alta: se supera os 3,5.
• Media: entre 3,5 e 2,1.
• Baixa: se non acada o 2,1.

A taxa de reemprazo ou de reposición é de 2,1, o número de fillos que debe ter cada muller para, polo menos, asegurar unha poboación igual á da xeración anterior.

Taxa de crecemento natural

É o resultado da relación entre a natalidade e a mortalidade, expresado en tantos por mil (‰). Considérase:

• Alta: se supera o 20‰.
• Media: entre o 20‰ e o 10‰.
• Baixa: se é menor ao 10‰.

Conceptos clave de xeografía e urbanismo

Ortofoto

Fotografía aérea corrixida para representar con precisión as dimensións e as formas reais do terreo.

Área metropolitana

Espazo urbano que se estende máis aló dos límites administrativos dunha cidade, abarcando varios concellos pero cunha cidade dominante. Exemplos en España son Madrid e Barcelona; en Galicia, A Coruña e Vigo.

Plan Xeral de Ordenación Municipal (PXOM)

Instrumento urbanístico que regula o uso do solo dun concello, establecendo o seu desenvolvemento a longo prazo de forma ordenada e respectando a normativa estatal e autonómica, especialmente en materia ambiental e de servizos públicos.

Xentrificación

Proceso polo cal barrios degradados e ben situados sofren cambios que aumentan o seu valor, desprazando a poboación tradicional por persoas con maior poder adquisitivo. Exemplos coñecidos son Chueca en Madrid ou a transformación de antigas áreas industriais.

Cidade de 15 minutos

Modelo urbano sostible que promove o acceso rápido a servizos esenciais a pé ou en bicicleta, reducindo a contaminación e mellorando a calidade de vida. Exemplos deste modelo inclúen as supermazás de Barcelona.

Cidade difusa

Modelo urbano de baixa densidade, con zonas especializadas (residenciais, comerciais, industriais) espalladas en grandes áreas, o que xera unha gran dependencia do transporte. Predominou en España a finais do século XX fronte ao tradicional modelo compacto mediterráneo.