Gizakiaren Eboluzioa eta Giza Berezitasunak

Hominidoen Eboluzioa eta Giza Garapena

Gizakiaren historiaurreko garapena ulertzeko, gure arbasoen eboluzio-prozesua aztertzea ezinbestekoa da. Hainbat hominido-espeziek hartu zuten parte prozesu luze horretan, bakoitzak bere ezaugarri eta ekarpenekin.

Australopithecus

Australopithecus-ak oihanean bizi ziren, duela hiru milioi urtetik milioi bat urtera bitartean. 500 cm³-ko garezur-edukiera zuten (gorilen antzekoa) eta hankabikoak ziren. Garai berekoa zen Homo habilis ere (aztarnak Afrikan aurkitu zituzten), baina kopeta zabalagoa zuen, 700 cm³-ko garezur-edukiera, eta bizimodu desberdina zuen: eremu zabaletan bizitzen hasi zen (belardietan eta sabanetan), familietan antolatuta, eta txabolak nahiz tresnak egiten zituzten.

Homo Erectus

Eboluzio-prozesuan aurrera, Homo habilis zena Homo erectus bilakatu zen. Duela milioi bat eta erdi urtetik 300.000 urtera bitartean bizi izan zen, eta aurkitu zituzten fosilek adierazten dute hankabikoak izateaz gain, zutik ibiltzen zirela. 900 cm³-tik 1.200 cm³ bitarteko garezur-edukiera zuen, suaz baliatzen zen, eta harrizko tresnak egiten zituzten (adibidez, aizkorak). Hasieran uste zen eboluzio-prozesu horretatik bi espezie sortu zirela: Homo neanderthalensis eta Homo sapiens, baina ez zen horrela izan.

Homo Sapiens

Homo sapiens duela 100.000 urte sortu zen Afrikan eta Ekialde Ertainean, eta duela 40.000 urte Europan. Hasieran nomadak ziren eta ehiza zuten bizibide; baina gero, nekazaritzan eta abeltzaintzan ere hasi ziren. Armak eta tresnak egiten zituzten (aizkorak, aiztoak), baita jantziak eta apaingarriak ere. Hildakoei begirune handia zieten eta ehortzi egiten zituzten. Artelanak ere sortzen zituzten (adibidez, labar-pinturak). Apurka-apurka gizakia ingurunearen presiotik askatuz joan zen, erabat moldatzea lortu zuen. Ez zen moldaketa biologikoa izan, munduan kultura ere sortu zuen. Antropologoek gizartiartzea deritzote prozesu horri.

Giza Berezitasunak eta Ezaugarriak

Gizakiak zer ezaugarri dituen jakiteko, beste animaliekin alderatzea da onena. Horrela, errazago ikusiko dugu gizakiok eta gainerako animaliak zertan garen berdinak eta zertan ez. Anatomiari dagokionez, oso ezaugarri desberdinak ditugu; ziur asko, giza ezaugarriei hautespen naturala mesedegarria izan zitzaielako:

• Hortz eta masail-hezur txikiak
• Eskuaren forma eta trebetasuna
• Bi hankatan zutik ibiltzeko gaitasuna (bipedismoa)
• Garunaren garapena eta tamaina handia

Gizakiak ere portaera desberdinak dauzka:

• Sinbolizatzeko gaitasuna: Gizakia sinboloen bidez komunikatzen da. Gainerako animaliek, aldiz, zeinu naturalak erabiltzen dituzte.
• Errealitatean bizitzea: Adimenari esker, gauzak gutaz kanpoko errealitatetzat hartzen ditugu eta, aldi berean, badakigu gurekin zerikusia daukaten.
• Norberaren gorputzaren sentimendua: Gizakia erabat ezagutzeko, ezinbestekoa da giza gorputza ezagutzea. Baina ez da nahikoa anatomia-ezaugarriei soilik erreparatzea; barrua ere ezagutu behar dugu, norberaren egoeraren eta indarren berri izateko.
• Munduari irekita egotea: Gizakia munduari irekita dago. Adimenari esker, espazioan eta denboran egokitu zaizkigun egoerez haraindi dauden gauzak ulertzeko gai gara.
• Aukeramena: Gizakiak, gainerako animaliek ez bezala, bere senezko nahiei ezetz esateko eta bere etorkizuna aukeratzeko gai da.
• Ezer ez dago bukatuta: Gizakia ez dago erabat bukatuta; gehiago eta beste zerbait nahi du beti.
• Nor bere baitan bilatzea: Gizakiak, bere baitan bildurik, zer egingo duen eta nola egingo duen erabakitzen du, ideiak eta proiektuak sortuz.
• Imajinatzeko eta arrazoitzeko gaitasuna: Irudimenari esker, proiektuak eta idealak sortzen ditugu; eta arrazoimenaren bidez, haiek antolatu ditzakegu.