Giza Gorputzaren Antolaketa eta Bizi-Funtzio Nagusiak

Giza Gorputzaren Antolaketa

Giza gorputzaren antolaketa mailak honako hauek dira:

• Zelula
• Ehuna
• Organoa
• Sistema
• Aparatua

Sistema eta Aparatuen arteko Ezberdintasunak

Zelulak ezberdinak dira. Sistema edo aparatu batek funtzio komun bat betetzen duten organo multzo bat osatzen du:

• Sistema: Enbrioi-jatorri bera dute eta zelula mota berak dituzte.
• Aparatua: Organo heterogeneoz osatuta dago eta zelula mota ezberdinak ditu.

Giza Gorputzaren Bizi-Funtzioak

Giza gorputzak hiru bizi-funtzio nagusi ditu:

1. Elikadura: Sistema kardiobaskularra, digestio-aparatua, arnas aparatua eta gernu-aparatua hartzen ditu barne.
2. Harremana: Hezur-sistema, muskulu-sistema eta zentzumenak.
3. Ugalketa: Ugalketa-aparatua (gizonezkoa eta emakumezkoa).

Behar bezala lan egiteko, funtzio horietan parte hartzen duten aparatu eta sistema ezberdinen koordinazioa beharrezkoa da.

Bizi-Funtzio Espezifikoak

Liseriketa (Digestioa)

Funtzioa: Kanpo-ingurunetik barne-ingurunera mantenugaiak ematea, gorputzeko zelulek metabolismoa mantendu dezaten.

Prozedurak:

• Digestioa: Elikagaiak molekula txikiagoetan bihurtzea.
• Xurgapena: Hesteetatik beharrezko printzipioak igaro eta zeluletara bidaltzea.

Arnasketa

Funtzioa: Gorputzari CO₂ metabolizatzeko eta ezabatzeko beharrezkoa den oxigenoa ematea.

Prozedurak:

• Aireztapena: Atmosferatik arnasbideetara airearen sarrera eta irteera.
• Mintz albeolarraren bidez gasen hedapena edo trukea.

Ugalketa

Gametoak eta jariatze hormonalak sortuz, espeziea kontserbatzeko eta ezaugarri sexualak garatzeko funtzioa betetzen du.

Zirkulazioa

Funtzioa: Odola mugitzea, beti norabide berean, oxigenoa, mantenugaiak, hondakin-substantziak eta hormonak garraiatzeko.

Zirkulazio Motak:

• Zirkulazio Txikia: Bihotza eta biriken artekoa.
• Zirkulazio Handia: Bihotza eta gorputz osoaren artekoa.

Iraitza (Gernu-aparatua)

Funtzioa: Odoletik hondakin-produktuak atera eta gernuarekin kanporatzea.

Nefronaren Mekanismoak:

1. Iragazpena: Zaborrak gernu-hodietan mantendu eta beharrezko substantziak odolera itzuli.
2. Birxurgapena: Beharrezko substantziak berriz xurgatzea.
3. Sekrezioa.

Funtzio Gehigarriak:

• Fluidoen bolumena eta konposizioa kontrolatu eta balantzea mantendu.
• Azido-base oreka kontrolatzea.
• Odol-presioa kontrolatzea.

Koordinazio-Sistemak eta Homeostasia

Homeostasia

Giza organismoaren aparatu eta sistema bakoitzak bere eginkizuna mantentzeko, kontrol-sistema koordinatuen mende daude. Aparatu eta sistema ezberdinen jarduera nerbio-sistemak eta sistema endokrinoak erregulatzen dute.

Nerbio-Sistema

Nerbio-sistema hiru atal nagusitan banatzen da:

1. Zentzumen-zati aferentea: Gorputzaren egoera detektatu eta informazio hori Nerbio-Sistema Zentralera (NSZ) igortzen du.
2. Nerbio-Sistema Zentrala (NSZ): Zati integratzailea da. Informazioa bide aferenteetatik jaso, aztertu eta gorputzaren erantzuna zehazten du.
3. Zati motor eferentea: Jarduteko beharrezko aginduak gorputzeko sistema ezberdinetara transmititzen ditu.

Sistema Endokrinoa

Nerbio-sistema osatzen du, gorputzeko organoen jarduera kontrolatu eta erregulatzeko. Hormonen jariaketa gorputzean zehar dauden guruinek osatzen dute.

Guruin Endokrino Nagusiak:

• Hipotalamoa
• Hipofisia (Pituitaria)
• Tiroidea
• Paratiroidea
• Suprarrenalak
• Pankrea
• Gonada sexualak

Hormonek mezulari kimiko gisa jarduten dute, guruin endokrinoetatik urrun kokatutako xede-organoetan ekintza eginez. Hormonak odolak garraiatzen ditu gorputzeko ataletan zelulen funtzioak erregulatzeko (zirkulazioa, arnasketa, digestioa, gernua, etab.).