Giza Ezagutza: Sentimena, Adimena, eta Arrazoimena
Enviado por Chuletator online y clasificado en Filosofía y ética
Escrito el en 
vasco con un tamaño de 3,11 KB
Sentimena: Kanpoko eta Barneko Inpresioak
Baina nola da posible a priorizko judizio sintetikoak? Giza ezagutza hiru ahalmen ditu
Sentimena: Kanpoko eta Barneko Inpresioak
a) Sentimena: Kanpoko eta barneko inpresioak eta sentsazioak jaso eta esteti traszendentala deitzen dio.
Gure gogamenetik a priori bi balditza ditugu; Espazioa eta denbora. Hauek ezin dira hauteman. Hemen kokatzen ditudan sentipenak fenomenoa sortuko dute baina nik errealitatik ezagutzen dudana subjetiboa da.
Adimena: Judizioak Egiten Ditu
Naumenoa errealitatea da, nire errealitatetik knapo dagoena, objetiboa eta ezin dugu ezagutu.
Kant fenomenista zen; ez zuen errealitatea guztiz ezagutzen, soilik niregana agertzen dena. Hume ez bezala, noumenoa exixtitzen dene edo ez zalantzatu zuen.
Arrazoimena: Ideia Traszendentalak Aurkitzea
b) Adimena: Judizioak egiten ditu eta hau zientzia egiten duena da. Bi elementu behar; fenomenoa (sentimenezko ezagutza) eta a priorizko ezagutza (gogamena). Hauek bitan banatu; kontzeptu enpirikoak (esperientzia) eta kategoriak (adimena sortuak). Gizaki guztiok kategoria berdinak ditugu,12 kategoria;
- Kopurua: batasuna, aniztasuna eta osotasuna
- Nolakotasuna: errealitatea, ukapena eta mugapena
- Erlazioa: substantzia/akzidentea, kausa/efektua eta komunitatea
- Modalitatea: posibilitatea (izan/ezintasuna), beharrezkotasuna eta ausazkotasuna
Esaldi bat sortzerakoan kategoria bat edo gehiago dago, kontzeptu hutsak ere deitzen zaie.
c) Arrazoimena: Ideia traszendentalak aurkitzea da. Dialektika traszendentalak metafisika zientzia bat de edo ez aztertzen du. Arrazoimenak, adimenaren arauak printzipioen arabera bateratzen ditu. Hiru ideia traszendental daude: Arima (barne esperientzia), Mundua (kanpo esperientzia) eta jainkoa (emen bi ideiak elkartu)
Testuinguru Filosofikoa
Kanten filosofian eragina izan zuten: Arrazionalismoa (Wolff) eta enpirismoak (Hume), ilustrazioa eta talde protestante pietista
Arrazionalismoa: Wolff Leibnizen Jarraitzailea Zen
a) Arrazionalismoa: Wolff Leibnizen jarraitzailea zen. Arrazionalismoa ezagutzaren iturri bakarra da eta Hume ezagutzeak errebisioa egitera bultzatu zuen.
Enpirismoa: Bere Azken Ondorioetara Humek Eraman Zuena
b) Enpirismoa: Bere azken ondorioetara Humek eraman zuen. Honen ustez, morala emozio bat besterik ez da.
Ilustrazioa: Frantziar Ilustratuengandik Gizakiaren Askatasunaren Idea
c) Ilustrazioa: Frantziar ilustratuengandik gizakiaren askatasunaren idea hartu zuen. Rousseau eragin handiena egin izan eta gizarte hitzarmenaren ideia eman zion; gizakia naturatik atera da gizaki artifizial bat sortuz.
Gizakiek haien beharrak asetzeko estatua sortzen dute eta legeak garatzen dituzte; subiranotasuna herritik dator
Piestismoa: Teologismoa Kritikatu Zuena
d) Piestismoa: Teologismoa kritikatu zuen baina bere pentsamendua espirituala eta erlijiosoa da.
Pietismoa determinismoaren alde agertzean, Kantek guztiz kontra jarri zen.