Giharren Osasun eta Anatomia

Giharren ezaugarri nagusia uzkurtzeko gaitasuna da, mugiaraz balitzake. Elastikotasuna du; luzatzen du, baina indar hori gelditzean, hasierako formara itzultzen da. Ere tonizitatzen du, ez dago inoiz guztiz erlaxatuta, tentsio iraunkor bat dago.

Giharrak osasuntsu mantentzeko energia behar dute. Ariketa fisikoa bolumena eta indarra handitzeko, eta elastikotasuna mantentzeko.

GIHARRAK SAILKA DAITEZKE

FUNTZIOAREN ARABERA

• AGONISTAK: Mugimendua sortu (Bizepsa).

• ANTAGONISTAK: Kontrako mugimendua (Trizepsa)

• SINERGIKOAK: Laguntzailea

EKINTZAREN ARABERA

• FLEXOREA: Gorputz adarra hurbildu (Bizepsa)

EXTENSOREA: Gorputz adarra luzatu (Trizepsa)

• ABDUKTOREAK: Erdiko ardatzak urrundu (Deltoidea)

ADUKTOREAK: Erdiko ardatzatik hurbildu

• BIRAKARIAK: Ardatz longitudinalean mugitu (Esternokleidomastoideoa)

• SUSPINATZAILEAK: Suspinazioa esku-ahurra aurrera

PRONATZAILEAK: Pronazioa esku-ahurra atzera

GIZA GIHARRAK

• BURUAN ETA LEPOAN: Maseteroa, orbikularrak, esternokleidomastoideoa eta hioideak.

• ENBORREAN: Trapezioa eta bizakarreko zabala, bularreko handia era aurreko zerraduna

• ABDOMENEAN: Abdomeneko zuzena eta abdomeneko handia

• GOIKO GORPUTZ-ADARRETAN: Deltoidea, besoko bizepsa eta besoko trizepsa.

• BEHEKO GORPUTZ-ADARRETAN: Ipurmasaileko handia,sartoioa, koadrizepsa, aduktoreak, erdizurdazkoa, erdimintzezkoa, bizeps femorala eta gastrokeminoa.

HEZUR- ETA GIHAR-SISTEMAREN PATOLOGIA ETA ASALDURA OHIKOENAK

• HEZURREN PATOLOGIAK EDO OSTEOPATIAK: Osteosklerosia, osteoperosia, Osteomalasia, Osteomielitisa, neoplasiak.

• ARTIKULAZIOEN PATOLOGIAK: Artrosia, Artritisa, hernia diskala, helduaren eremu-artitisa, hezueria, dislokazioa, zaintiratu edo bihurdura.

• GIHARREN PATOLOGIAK EDO MIOPATIAK: Fibromialgia, distrofia, kontrakturak eta urradurak.

ESKELETO OSASUNTSUA IZATEKO AHOLKUAK

Elikadura orekatua eramanten du: Kaltzioa, fosforoa, D bitamina eta A bitamina.

Eguzki-argia hartzea. A zaleko zenbait sustantzia D bitamina bihurtzen dira.

Zenbait hormonen jarioa bultzatu. Guruinak hobeto funtzionatzen dute ondo odoleztaturik baldin badaude, eta horretarako garrantsitzuak dira aire librean ibiltzea eta ariketa fisikoa egitea.

Jarrera txarrak sahiestu: Zutik edo eserita gaudenean, bizkarra zuzen mantendu eta lanean jarrera desegokirik ez hartu edota zuzentzeko neurriak hartu, adibidez, soinketa zuzentzailea.

NERBIO-SISTEMA

Funtzioa organismoa erregulatzea eta koordinatzea da. Erantzuna eman behar duten organoei agindu egokiak bidaliz.

Ehun kitzikagarria da. Estimuluei berehaleko erantzuna ematen da. Informazio zehatza garraiatzen du distantzia jakin batera, eta muskuluen uzkurdura eragiten du.

NERBIO-ZELULA

Gorputz zelular eta zenbait luzakinez osatuta dago. Unitate morfologiko eta funtzionala da.

• DENTRITAK: Somaren luzakin motzak, estimuluak jasotzeko.

• AXOIA: Bakarra eta luzea. Mielinazko geruza batez inguratuta dago. Botoi sinaptikoak eratzeko zabaltzen dira.

• SINAPSIA: Bi neuronen arteko kontaktu-eremua da, nerbio-bulkada igortzen du, Sodioa eta potasioa oso garrantzitsuak dira.

Neurona-mota ezberdinak daude:

• SENTSITIBOAK: Nerbio-bulkada entzefalorantz eta bizkar-muinerantz garraiatzen dute.

• MOTOREAK: Nerbio-bulkada nerbio-sistema zentraletik periferiara garraiatzen dute.

• INTERNEURONAK: Nerbio-bulkada neurona sentsitibo eta motoreen artean garraiatzen dute.

NERBIO-SISTEMAREN ANATOMIA

NERBIO-SISTEMA ZENTRALA (NSZ)

Entzefaloak eta bizkarezur-muinak osatzen dute.

Entzefaloa hezurrez osatutako horma batek inguratzen du: Garezurrak.

Meningeek inguratzen dituzte, eta likido zefalorrakideoa dago.

ENTZEFALOA: Hainbat egitura

• BURMINA: atal nagusia. Kortexak itxura zimurtua du, kortexaren azala handitzen da. Kontrolatzen dira: Oroimena, sentsazioak, hizkuntza, idazmena, irakurmena… hartzaileen seinaleak burmuinera heltzen dira eta erantzunak sortzen dira, muskulu edo guruin batera bidaltzeko.

• ZEREBELOA: Atzekaldean dago, mugimendu zehatzak kontrolatzen ditu eta tonu muskularra erregulatzen du.

• ENTZEFALOAREN ENBORRA: Arnasketa, bihotz-taupadak, mastikazioa eta erreflexu ezberdinak kontrolatzen ditu. Ateratzen dira nerbio kranialak.

BIZKARREZUR-MUINA: Entzefalotik gerriko lehenengo ornoraino luzatzen da. Gorputz guztiko informazioa jaso, burmuinera eraman eta nerbio espinalen bidez, aginduak bidaltzen ditu goiko eta beheko adarretara.

• MENINGEAK: Hiru geruza osatuz kokatzen dira: duramatera, araknoidea eta piamaterra. Entzefaloa estaltzen duen geruza.

• LIKIDO ZEFALORRAKIDEOA (LZR): Funtzio nagusia, entzefaloa eta bizkarrezurmuina babestea. Motelaigu moduan fontzionatuz.

NERBIO-SISTEMA PERIFERIKOA (NSP)

Gorputz osoan zehar hedatu behar dira, NSZra informazioa bidaltzen du, neuronen luzapenak irten eta sartu egingo dira, NSPa osatuz.

• NERBIO KRANIALAK: Enborretik irteten dira. 12 daude. Usaimen nerbioa, ikusmen-nerbioa, nerbio patetikoa, nerbio trigeminoa, aurpegi-nerbioa eta nerbio bagoa suntzitzen dute.

• BIZKARREZURREKO NERBIOAK: 31 bikote daude. 8 zerbikal, 12 toraziko, 5 lunbar, 5 sakro eta kokzigeo 1.

NERBIO-SISTEMA SOMATIKOA ETA AUTONOMOA

• NERBIO-SISTEMA SOMATIKOAK: Boronsatezko funtzioak kontrolatu. Ematen zaizkion aginduak bete.

• NERBIO-SISTEMA AUTONOMOAK: Nahigabeko funtzioak kontrolatu. Eginkizunak eta funtzioak zuzendu.

• NERBIO-SISTEMA SINPATIKO: Emergentzia egoeretan borroka- eta ihes- erreakzioetan beharrezkoak. Energia gastatzen du.

NERBIO- SISTEMA PARASINPATIKOA: Organismoaren erreserba energetikoak mantentzeko eta berrezartzeko funtzioekin erlazionatutako jarduerak estimulatu.